9 Mưu Lược Cần Có Để Làm Chuyện Lớn

---

Trong hành trình gây dựng sự nghiệp, kiến tạo tổ chức hay khởi xướng một thay đổi xã hội, trí tuệ và lòng can đảm thôi là chưa đủ. Những người làm nên chuyện lớn luôn sở hữu một điểm chung: họ không hành động ngẫu nhiên, mà lựa chọn từng bước đi bằng sự tính toán kỹ lưỡng – hay còn gọi là mưu lược (strategic cunning). Đó không phải là thủ đoạn, mà là nghệ thuật dẫn đường thông minh để vượt qua các rào cản vô hình, con người khó lường và thời thế thay đổi.

1. Biết chọn trận chiến để đánh

Không phải mọi cuộc chiến đều xứng đáng. Người làm chuyện lớn biết rằng nguồn lực là hữu hạn, và đôi khi, bỏ qua một cuộc đối đầu nhỏ là để thắng ở ván bài lớn hơn.

Trong khái niệm opportunity cost (chi phí cơ hội), việc “không làm” cái gì đó có thể đem lại lợi ích lớn hơn là “làm”. Điều này được phản ánh rõ trong các chiến lược chính trị hoặc kinh doanh – nơi “không phản ứng là phản ứng mạnh nhất”.

Theo nghiên cứu của Mintzberg (1994) trong The Rise and Fall of Strategic Planning, nhà lãnh đạo hiệu quả biết phân biệt giữa điều đáng làm và điều bắt buộc phải làm.

2. Biết lùi để tiến

Người xưa gọi đó là “dĩ thoái vi tiến”, tức lùi một bước để tiến ba bước. Trong tâm lý học tổ chức, đây là hiện tượng “power through humility” – khi một người chấp nhận lùi về vai trò thấp hơn để xây dựng uy tín, rồi trở lại mạnh hơn.

Một người lãnh đạo từ chối thăng chức để ở lại dẫn dắt đội nhóm vượt khủng hoảng – điều đó không khiến họ yếu đi mà được tin tưởng gấp bội sau đó.

3. Luôn xây dựng liên minh, không cô độc

Không ai làm chuyện lớn một mình. Alliance building (xây dựng liên minh) là kỹ năng sống còn, nhất là trong các môi trường có nhiều “phe phái mềm” như công sở, chính trị hay các tổ chức phi lợi nhuận.

Theo Katzenbach & Smith (1993), những nhóm có mục tiêu rõ ràng và cam kết chung là yếu tố số 1 dẫn đến thành công tổ chức, hơn cả tài năng cá nhân.

Người có mưu lược luôn chọn đúng người cùng vai sát cánh, biết lúc nào cần làm bạn, lúc nào cần tạo khoảng cách an toàn.

4. Kiên nhẫn theo đuổi thời cơ

Không vội vã chớp lấy “thời cơ đầu tiên”, người làm chuyện lớn biết rằng thời cơ thật sự là thứ đã được chuẩn bị kỹ. Có người cần 5 năm để chờ một vị trí, có người im lặng tích lũy quan hệ đến khi đủ lực để ra quyết định mang tính cách mạng.

Trong chiến lược cạnh tranh (competitive strategy) của Porter, timing – thời điểm tấn công thị trường – quan trọng không kém giá trị cốt lõi của sản phẩm.

5. Đánh lạc hướng đối thủ mà không đánh lừa mình

Trong tâm lý học hành vi (behavioral psychology), “priming” là kỹ thuật khiến người khác chú ý đến một yếu tố và bỏ qua điều quan trọng hơn. Người giỏi mưu lược dùng nó như một “làn khói chiến lược”, giúp chuyển sự chú ý khỏi kế hoạch thực sự.

Tuy nhiên, điều quan trọng là không được tự tin giả tạo vào “vai diễn”, mà quên mục tiêu thật. Nhà lãnh đạo phải tỉnh táo hơn cả chính chiến lược mình đang dùng.

6. Luôn có phương án dự phòng

Contingency planning – lập kế hoạch ứng phó – là thứ giúp các tổ chức lớn tồn tại qua khủng hoảng. Người làm chuyện lớn luôn “vẽ 3 bản đồ” cho 1 hành trình: nếu mọi thứ đi đúng, nếu bị chậm, và nếu thất bại ban đầu.

Tạp chí Harvard Business Review (2003) từng đánh giá: Sự khác biệt giữa lãnh đạo cấp trung và cấp chiến lược nằm ở việc họ “chuẩn bị cho điều bất ngờ” tốt đến đâu.

7. Biết giữ miệng và chọn thời điểm lên tiếng

Thông tin là một dạng quyền lực mềm (soft power). Người làm chuyện lớn không bao giờ nói hết suy nghĩ, mà để lại khoảng trống cho người khác đoán – không vì lừa gạt, mà để giữ thế chủ động.

Im lặng cũng là một công cụ chiến lược. Trong đàm phán, “người nói ít” thường là người giữ thế thượng phong.

8. Làm bạn với cả người không ưa mình

Đây là nguyên tắc vàng trong quản trị xung đột (conflict management). Người làm chuyện lớn không chọn “ai hợp tôi thì tôi hợp lại”, mà xây dựng sự tin cậy với cả những người khác hệ giá trị.

Theo Covey (2004), “Trust is the glue of life” – tin cậy là keo dính của mọi mối quan hệ hiệu quả, kể cả với “phe đối lập”.

Mưu lược không nằm ở việc tiêu diệt người khác, mà ở việc khiến họ trở thành người không còn gây hại.

9. Không bao giờ để người khác đoán được “lá bài tẩy”

Giống như trong cờ vua, chiến thắng không nằm ở nước đi hiện tại, mà ở thế cờ tổng thể. Người làm chuyện lớn biết giữ một phần chiến lược trong vùng an toàn bí mật. Họ giải thích vừa đủ, nhưng không bao giờ lộ hết “tay bài”.

Điều này không phải để mưu mẹo, mà để giữ chủ quyền điều hành. Khi tất cả đều biết bạn định làm gì, bạn đã mất vị trí trung tâm trong chính hành trình của mình.

Kết luận

Làm chuyện lớn không chỉ cần tầm nhìn, mà cần sự chuẩn bị kỹ lưỡng về tâm lý, quan hệ, chiến lược và ứng xử. Mưu lược – nếu đi kèm đạo đức và giá trị – chính là công cụ để vượt qua thế giới nhiều ẩn số này một cách khôn ngoan. Trong thời đại mà tốc độ và xung đột lên cao, người bản lĩnh thật sự không phải là người ra đòn nhanh nhất, mà là người hiểu khi nào cần ra đòn – và khi nào cần chờ đợi.

Tài liệu tham khảo

1. Mintzberg, H. (1994). The Rise and Fall of Strategic Planning. Free Press.
2. Peter Senge (1990). The Fifth Discipline. Doubleday.
3. Katzenbach, J.R., & Smith, D.K. (1993). The Wisdom of Teams. Harvard Business School Press.
4. Porter, M. E. (1985). Competitive Advantage: Creating and Sustaining Superior Performance. Free Press.
5. Covey, S.R. (2004). The 7 Habits of Highly Effective People. Free Press.
6. Kahneman, D. (2011). Thinking, Fast and Slow. Farrar, Straus and Giroux.