Hiện Tượng Tập Thể Dục Quá Độ Ở Người Phát Hiện Mình Mắc Bệnh

---

Tập thể dục là một hoạt động có lợi cho sức khỏe và tinh thần, giúp giảm stress, cải thiện chất lượng giấc ngủ và tăng cường hệ miễn dịch. Tuy nhiên, ở những người vừa phát hiện mình mắc bệnh, tập thể dục có thể trở thành một hành vi cực đoan, vượt qua giới hạn an toàn và phát triển thành hiện tượng “tập thể dục quá độ” (excessive exercise). Trong tâm lý học sức khỏe, hiện tượng này phản ánh sự đấu tranh nội tâm, căng thẳng và nỗ lực kiểm soát cơ thể qua việc gia tăng cường độ và thời gian tập luyện.

1. Động Cơ Tâm Lý Đằng Sau Tập Thể Dục Quá Độ

Hiện tượng tập thể dục quá độ ở người vừa phát hiện bệnh có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân tâm lý, bao gồm:

• Nhu cầu kiểm soát và chủ động về sức khỏe: Sau khi nhận được chẩn đoán bệnh, nhiều người cảm thấy lo sợ và bất an, cho rằng việc tập thể dục nhiều hơn sẽ giúp cải thiện hoặc “kiểm soát” bệnh. Tâm lý này có thể khiến họ tăng cường độ tập luyện đến mức vượt xa nhu cầu thể chất cần thiết.
• Giảm bớt lo âu và căng thẳng: Tập thể dục kích thích sản sinh endorphin – hormone giúp giảm đau và cải thiện tâm trạng. Một số người dùng tập thể dục như một công cụ giảm bớt lo âu và căng thẳng do bệnh tật, và dễ mắc phải hành vi tập luyện cưỡng chế để giảm bớt nỗi sợ hãi về bệnh.

• Suy nghĩ lệch lạc về sức khỏe: Một số người mắc bệnh phát triển suy nghĩ rằng cơ thể cần phải hoạt động không ngừng để tránh tình trạng bệnh tiến triển. Họ cho rằng nếu không tập luyện đủ nhiều, bệnh sẽ nặng hơn hoặc cơ thể sẽ không phục hồi.

2. Tác Động Sức Khỏe Của Tập Thể Dục Quá Độ

Mặc dù tập thể dục có lợi cho sức khỏe, việc tập thể dục quá mức lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ sức khỏe cả về thể chất và tinh thần, đặc biệt ở những người mắc bệnh:

• Suy nhược cơ thể và chấn thương: Tập thể dục quá độ làm tăng nguy cơ chấn thương cơ, rách dây chằng, viêm khớp, và suy giảm hệ miễn dịch. Việc này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng bệnh lý hiện có, đồng thời gây ra các biến chứng mới.
• Căng thẳng tâm lý và lo âu: Tập luyện cưỡng chế thường đi kèm với áp lực về thành tích tập luyện và cảm giác tội lỗi nếu không đạt được mức độ tập luyện đã tự đặt ra. Nghiên cứu của Lichtenstein và cộng sự (2018) cho thấy tập thể dục quá mức có thể gây ra lo âu, stress và cả trầm cảm ở một số người .
• Rối loạn ăn uống và ám ảnh cơ thể: Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng hành vi tập thể dục cưỡng chế liên quan đến các rối loạn ăn uống và suy nghĩ ám ảnh về hình dáng cơ thể, làm tăng thêm tình trạng căng thẳng và áp lực tinh thần .

3. Yếu Tố Tâm Lý Thúc Đẩy Hiện Tượng Tập Thể Dục Quá Độ

Tâm lý học sức khỏe chỉ ra rằng có nhiều yếu tố khiến một số người dễ bị ảnh hưởng bởi hiện tượng này hơn người khác:

• Tính cầu toàn và tiêu chuẩn tự áp đặt: Những người có tính cầu toàn thường đặt ra các tiêu chuẩn khắt khe về sức khỏe và cơ thể. Khi mắc bệnh, họ có thể cố gắng duy trì hoặc gia tăng mức độ tập luyện đến mức phi thực tế, nhằm đạt được sự “hoàn hảo” về sức khỏe.
• Áp lực xã hội và văn hóa: Trong một số nền văn hóa, tập thể dục được coi là thước đo của sự kiên cường và kiểm soát. Các phương tiện truyền thông và mạng xã hội thường xuyên ca ngợi lối sống tích cực với cường độ cao, góp phần thúc đẩy người bệnh tập luyện nhiều hơn mức cần thiết.

4. Biện Pháp Quản Lý Từ Tâm Lý Học Sức Khỏe

Hiện tượng tập thể dục quá độ khi mắc bệnh cần được giám sát và hỗ trợ tâm lý để ngăn ngừa những tác động tiêu cực. Các biện pháp quản lý bao gồm:

• Tư vấn tâm lý: Tâm lý trị liệu giúp người bệnh hiểu rõ lý do tiềm ẩn đằng sau hành vi tập thể dục cưỡng chế và phát triển các kỹ năng đối phó lành mạnh hơn. Tư vấn tâm lý cũng giúp người bệnh thay đổi nhận thức về sức khỏe và tìm kiếm những cách thức giảm căng thẳng khác.
• Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT): CBT giúp người bệnh điều chỉnh những suy nghĩ tiêu cực hoặc lệch lạc về sức khỏe và tập luyện. Liệu pháp này giúp người bệnh nhận thức rằng việc tập thể dục quá mức không nhất thiết cải thiện sức khỏe, mà đôi khi có thể gây hại cho cơ thể.

• Hướng dẫn tập luyện hợp lý: Các chuyên gia sức khỏe hoặc huấn luyện viên có thể hướng dẫn người bệnh xây dựng kế hoạch tập luyện an toàn và phù hợp với tình trạng sức khỏe. Thay vì tập trung vào cường độ, người bệnh được khuyến khích tập trung vào chất lượng và cảm giác thoải mái khi tập luyện.
• Hỗ trợ xã hội: Gia đình và bạn bè có thể là nguồn động viên quan trọng, giúp người bệnh nhận ra giá trị của nghỉ ngơi và không nhất thiết phải tập luyện quá mức để cải thiện sức khỏe.

Kết Luận

Hiện tượng tập thể dục quá độ ở người phát hiện bệnh là một hiện tượng tâm lý phức tạp, có thể gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe thể chất và tinh thần. Dù động lực tập luyện bắt nguồn từ nhu cầu cải thiện sức khỏe và kiểm soát bệnh tật, tập luyện quá mức có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng nếu không được kiểm soát. Việc hiểu rõ hiện tượng này, cùng với các biện pháp hỗ trợ từ tâm lý học sức khỏe, là cần thiết để người bệnh tìm được cách thức tập luyện an toàn, cân bằng và có lợi cho sức khỏe.

Tài Liệu Tham Khảo

1. Lichtenstein, M. B., et al. (2018). Exercise addiction and health outcomes in a nationally representative study. Psychology of Sport and Exercise, 35, 74-82.
2. Eysenck, M. W., & Fiske, S. T. (2019). Health Psychology: The Science of Health and Well-Being. Routledge.
3. Young, M. C., & Anderson, D. R. (2020). Excessive exercise in patients with chronic illness: An unhealthy coping mechanism. Journal of Clinical Health Psychology, 26(3), 215-229.