Sinh Lý Cương Dương Ở Nam Giới

---

Cương dương (penile erection) là một phản xạ sinh lý quan trọng của nam giới, không chỉ liên quan đến khả năng sinh sản mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến bản lĩnh phái mạnh và chất lượng cuộc sống tình dục. Đây là một quá trình phức tạp, phối hợp giữa hệ thần kinh, hệ mạch máu, nội tiết và cả tâm lý. Một trục trặc nhỏ trong bất kỳ mắt xích nào cũng có thể làm rối loạn cơ chế cương, dẫn đến các rối loạn như rối loạn cương (erectile dysfunction – ED), giảm độ cứng, cương không đủ lâu hoặc không thể cương được.

Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, TS.BS.CK2 Trà Anh Duy nhấn mạnh: “Hiểu rõ sinh lý cương dương là bước đầu tiên để chẩn đoán và điều trị hiệu quả các rối loạn chức năng tình dục nam. Đây không phải là hiện tượng đơn giản mà là một quá trình sinh học được điều khiển rất tinh vi bởi não bộ, hormone và hệ mạch máu.”

1. Các giai đoạn của quá trình cương dương

Cương dương trải qua ba giai đoạn chính:

• Giai đoạn khởi phát (initiation): Được kích hoạt bởi kích thích tình dục (sexual stimulation) thông qua thị giác, xúc giác, thính giác hoặc tưởng tượng. Não bộ giải phóng tín hiệu thần kinh qua dây thần kinh hạ vị (pelvic nerve) và thần kinh giao cảm.
• Giai đoạn duy trì (maintenance): Nitric oxide (NO) được giải phóng tại các đầu dây thần kinh và tế bào nội mô, kích hoạt enzyme guanylate cyclase tạo ra cyclic guanosine monophosphate (cGMP), làm giãn cơ trơn thể hang (corpus cavernosum), tăng lưu lượng máu vào dương vật.
• Giai đoạn kết thúc (detumescence): Khi kích thích giảm, enzyme phosphodiesterase type 5 (PDE5) phá hủy cGMP, dẫn đến co cơ trơn, máu thoát ra khỏi thể hang và dương vật trở về trạng thái mềm.

Theo nghiên cứu của Burnett (1997) công bố trên Journal of Urology, nitric oxide đóng vai trò trung tâm trong việc điều hòa cương dương và là mục tiêu chính của các thuốc điều trị rối loạn cương hiện nay như sildenafil.

2. Vai trò của hormone testosterone

Testosterone là hormone chủ đạo ảnh hưởng đến ham muốn tình dục, khả năng cương, số lượng receptor NO và trương lực mạch máu thể hang. Thiếu hụt testosterone (hypogonadism) làm giảm khả năng đáp ứng với kích thích và khả năng giãn mạch máu cục bộ.

Một phân tích tổng hợp của Corona và cộng sự (2014) trên Journal of Sexual Medicine cho thấy: những nam giới có testosterone thấp có nguy cơ rối loạn cương tăng gấp 2–3 lần so với nhóm có nồng độ hormone bình thường. Bổ sung testosterone trong các trường hợp thiếu hụt thực sự giúp cải thiện rõ rệt khả năng cương.

3. Yếu tố tâm lý và hệ thần kinh trung ương

Cảm xúc, căng thẳng, lo âu và các rối loạn tâm thần ảnh hưởng lớn đến chức năng cương dương. Những kích thích tình dục từ não bộ có thể bị gián đoạn khi nam giới bị stress, tự ti, ám ảnh thất bại hoặc trầm cảm.

Theo nghiên cứu của Rosen và cộng sự (2004) trên International Journal of Impotence Research, các yếu tố tâm lý như lo âu thành tích (performance anxiety) là nguyên nhân chính trong hơn 30% trường hợp rối loạn cương ở người trẻ tuổi. Việc điều trị bằng liệu pháp tâm lý, CBT hoặc liệu pháp hành vi tình dục giúp cải thiện tình trạng đáng kể.

4. Mạch máu và thần kinh ngoại biên

Các dây thần kinh vận động và cảm giác từ tủy sống (S2-S4) đóng vai trò truyền tín hiệu từ não bộ đến dương vật. Đồng thời, hệ thống mạch máu thể hang và thể xốp phải đảm bảo lưu lượng máu vào và giữ máu lại đủ lâu để duy trì cương.

Tổn thương mạch máu (xơ vữa, đái tháo đường, hút thuốc, tăng huyết áp) hoặc tổn thương thần kinh (sau phẫu thuật tuyến tiền liệt, cột sống) đều có thể làm rối loạn chức năng cương.

5. Trường hợp lâm sàng tiêu biểu

Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, TS.BS.CK2 Trà Anh Duy từng tiếp nhận nhiều trường hợp rối loạn cương dương với nguyên nhân rất khác nhau, cho thấy tính đa yếu tố của cơ chế sinh lý cương.

Trường hợp thứ nhất là anh L.T., 33 tuổi, mất khả năng cương khi gần gũi vợ. Nguyên nhân chính được xác định là do căng thẳng, stress công việc và lo âu thành tích. Sau khi áp dụng liệu pháp hành vi tình dục kết hợp hỗ trợ thuốc PDE5i liều thấp và tập thể dục đều đặn, anh cải thiện đáng kể cả khả năng cương lẫn sự tự tin trong quan hệ.

Trường hợp thứ hai là anh V.H., 46 tuổi, có biểu hiện giảm ham muốn và cương không đủ cứng. Xét nghiệm cho thấy testosterone toàn phần thấp (270 ng/dL). Sau khi điều chỉnh lối sống, dùng testosterone gel và thuốc hỗ trợ khi cần, anh phục hồi chức năng cương và cải thiện chất lượng sống toàn diện. Anh V.H., 46 tuổi, than phiền giảm ham muốn, dương vật không đủ cương để quan hệ và thường mềm sớm. Xét nghiệm nội tiết cho thấy testosterone toàn phần chỉ còn 270 ng/dL. TS.BS.CKII Trà Anh Duy chẩn đoán anh bị suy sinh dục mức độ nhẹ.

Sau khi điều chỉnh lối sống, bổ sung testosterone gel theo dõi định kỳ 3 tháng, kết hợp liệu pháp PDE5i khi cần thiết, anh phục hồi ham muốn và khả năng cương ổn định, đồng thời tăng khối lượng cơ và cải thiện tâm trạng.

7. Các yếu tố khác ảnh hưởng đến cương dương

• Đái tháo đường: làm tổn thương nội mô và hệ thần kinh tự chủ
• Hút thuốc lá: gây co mạch, tổn thương thể hang
• Tăng huyết áp và rối loạn lipid máu: giảm tưới máu dương vật
• Lạm dụng rượu, thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm: ức chế trung tâm cương

Điều trị hiệu quả cần xác định đúng nguyên nhân, đồng thời phối hợp giữa cải thiện lối sống, điều trị nội khoa và hỗ trợ tâm lý khi cần thiết.

8. Kết luận

Cương dương là một phản xạ sinh lý phức tạp, được điều khiển bởi hệ thần kinh trung ương, hormone nội tiết, hệ mạch máu và cảm xúc. Rối loạn ở bất kỳ khâu nào cũng có thể gây mất khả năng cương hoặc suy giảm chất lượng quan hệ tình dục. Việc hiểu rõ cơ chế sinh lý này là chìa khóa để phát hiện và điều trị hiệu quả rối loạn cương dương.

Nam giới khi gặp tình trạng rối loạn cương, dù là thoáng qua hay kéo dài, nên tìm đến chuyên gia nam khoa để được đánh giá toàn diện về nội tiết, tâm lý, bệnh nền và lối sống. Việc phát hiện đúng nguyên nhân sẽ giúp xây dựng phác đồ điều trị phù hợp, từ đó khôi phục chức năng sinh lý và chất lượng sống một cách bền vững.

Tài liệu tham khảo

1. Burnett, A. L. (1997). Nitric oxide in the penis: physiology and pathology. Journal of Urology, 157(1), 320–324.
2. Corona, G., et al. (2014). Testosterone and erectile dysfunction: a meta-analysis. Journal of Sexual Medicine, 11(6), 1577–1592.
3. Rosen, R. C., et al. (2004). The role of performance anxiety and cognitive interference in sexual dysfunction. International Journal of Impotence Research, 16(3), 167–174.