Viêm Quy Đầu – Bao Quy Đầu (N48.1 – Balanoposthitis)

---

Viêm quy đầu – bao quy đầu (balanoposthitis) là tình trạng viêm đồng thời của quy đầu (glans penis) và bao quy đầu (prepuce), thuộc nhóm bệnh lý sinh dục nam mã hóa ICD-10 với mã N48.1. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến gây khó chịu, đau rát, viêm loét và ảnh hưởng đến sinh hoạt tình dục ở nam giới, đặc biệt là những người chưa cắt bao quy đầu hoặc có vệ sinh sinh dục kém.

1. Dịch tễ học và yếu tố nguy cơ

Viêm quy đầu – bao quy đầu có thể gặp ở mọi lứa tuổi, từ trẻ nhỏ đến người cao tuổi. Theo nghiên cứu của Birley et al. (1993) công bố trên Genitourinary Medicine, khoảng 11–13% nam giới đến khám tại phòng khám nam khoa có triệu chứng viêm quy đầu – bao quy đầu.

Các yếu tố nguy cơ bao gồm:

• Hẹp bao quy đầu (phimosis)
• Vệ sinh kém
• Quan hệ tình dục không an toàn
• Bệnh lý nền: đái tháo đường, suy giảm miễn dịch
• Nhiễm nấm Candida hoặc vi khuẩn Gram âm

2. Cơ chế bệnh sinh và phân loại

Bệnh sinh của viêm quy đầu – bao quy đầu thường khởi phát do sự tích tụ của bựa sinh dục (smegma) kết hợp với độ ẩm và vi sinh vật gây bệnh. Tình trạng viêm mạn tính nếu không điều trị có thể dẫn đến xơ hóa, hẹp bao quy đầu thứ phát, và tăng nguy cơ ung thư dương vật.

Các thể lâm sàng gồm:

• Viêm nhiễm cấp: do vi khuẩn, virus hoặc nấm
• Viêm không nhiễm khuẩn: do kích ứng hóa chất, bệnh vảy nến, lichen sclerosus
• Viêm mạn tính tái phát: thường gặp ở bệnh nhân đái tháo đường hoặc người chưa cắt bao quy đầu

3. Trường hợp lâm sàng

3.1. Viêm quy đầu tái phát do Candida

Bệnh nhân T.V.T., 28 tuổi, đến khám tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health vì ngứa rát và xuất tiết trắng ở quy đầu sau mỗi lần quan hệ. Tiền sử chưa cắt bao quy đầu. Khám lâm sàng ghi nhận vùng quy đầu đỏ, có mảng trắng loang lổ, mùi hôi nhẹ. Kết quả cấy dịch quy đầu dương tính với Candida albicans. TS.BS.CK2 Trà Anh Duy chỉ định điều trị bằng fluconazole đường uống kết hợp thuốc bôi clotrimazole tại chỗ, đồng thời tư vấn vệ sinh và khuyến cáo bạn tình điều trị đồng thời. Sau 2 tuần, triệu chứng thuyên giảm hoàn toàn.

3.2. Viêm quy đầu mạn tính do vệ sinh kém ở người đái tháo đường

Ông N.N.D., 56 tuổi, tiền sử đái tháo đường type 2 kiểm soát kém, đến khám vì tiểu buốt, đau rát dương vật và bao quy đầu sưng đỏ trong nhiều tháng. Khám ghi nhận bựa sinh dục tích tụ, vùng quy đầu viêm đỏ, có dấu hiệu loét nông. Kết quả soi tươi thấy nhiều bạch cầu, nuôi cấy phân lập được trực khuẩn Gram âm. TS.BS.CK2 Trà Anh Duy chỉ định điều trị kháng sinh toàn thân, vệ sinh bằng dung dịch sát khuẩn và chuẩn bị cắt bao quy đầu sau khi tình trạng viêm ổn định. Sau 1 tháng, bệnh nhân khỏi hoàn toàn, không tái phát.

4. Chẩn đoán và cận lâm sàng

• Khám lâm sàng kỹ vùng quy đầu – bao quy đầu
• Soi tươi dịch tiết
• Cấy vi khuẩn, nấm
• Tìm HPV, HSV nếu có tổn thương loét
• Xét nghiệm đường huyết khi nghi ngờ đái tháo đường
• Sinh thiết trong trường hợp viêm mạn nghi ngờ loạn sản

5. Điều trị và chăm sóc

• Vệ sinh sạch sẽ bằng nước ấm, tránh xà phòng gây kích ứng
• Thuốc bôi kháng nấm (clotrimazole, miconazole), kháng khuẩn hoặc corticosteroid
• Điều trị kháng sinh đường toàn thân nếu có nhiễm khuẩn nặng
• Điều trị bệnh nền như đái tháo đường
• Cắt bao quy đầu nếu viêm tái phát hoặc hẹp bao quy đầu thứ phát

Một nghiên cứu của Edwards et al. (1996) trên British Journal of Urology cho thấy việc cắt bao quy đầu giúp giảm 87% tỷ lệ tái phát viêm quy đầu ở bệnh nhân có viêm mạn tính không đáp ứng điều trị nội khoa.

6. Biến chứng nếu không điều trị kịp thời

• Hẹp bao quy đầu
• Viêm niệu đạo – bàng quang ngược dòng
• Loét quy đầu
• Loạn sản biểu mô (epithelial dysplasia)
• Tăng nguy cơ ung thư tế bào vảy dương vật

7. Phòng ngừa và giáo dục cộng đồng

• Vệ sinh sinh dục hằng ngày đúng cách

• Khuyến khích cắt bao quy đầu ở trẻ nam có hẹp kéo dài
• Quan hệ tình dục an toàn
• Tầm soát và điều trị đồng thời bạn tình nếu viêm do vi sinh vật

Tổ chức WHO (2022) trong hướng dẫn quản lý bệnh lý sinh dục nam nhấn mạnh vai trò của tư vấn và can thiệp sớm nhằm tránh biến chứng mạn tính ở người có viêm quy đầu – bao quy đầu tái phát.

8. Kết luận

Viêm quy đầu – bao quy đầu (balanoposthitis) là bệnh lý viêm nhiễm phổ biến ở nam giới, đặc biệt ở nhóm chưa cắt bao quy đầu hoặc có yếu tố nguy cơ như đái tháo đường, vệ sinh kém, quan hệ tình dục không an toàn. Nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách, bệnh có thể dẫn đến các biến chứng như hẹp bao quy đầu, viêm niệu đạo, rối loạn chức năng sinh dục, thậm chí loạn sản biểu mô hoặc ung thư tế bào vảy.

Chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng, hỗ trợ bằng xét nghiệm vi sinh, soi tươi và sinh thiết trong trường hợp nghi ngờ. Điều trị gồm kháng nấm, kháng sinh, chăm sóc tại chỗ, điều trị bệnh lý nền và phẫu thuật cắt bao quy đầu khi cần thiết. Cần nhấn mạnh tầm quan trọng của phòng ngừa thông qua vệ sinh sinh dục đúng cách và tư vấn quan hệ tình dục an toàn.

Việc phát hiện sớm, điều trị toàn diện và theo dõi định kỳ là nền tảng để giảm thiểu tái phát, nâng cao chất lượng sống và phòng tránh biến chứng lâu dài ở người bệnh.

Tài liệu tham khảo

1. Birley, H. D., et al. (1993). Clinical features and management of recurrent balanitis: association with atopy and genital washing. Genitourinary Medicine, 69(5), 400–403.
2. Edwards, S., et al. (1996). Balanitis and balanoposthitis: a review. British Journal of Urology, 78(6), 880–885.
3. World Health Organization (WHO). (2022). Guidelines on the management of sexually transmitted infections.