Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (benign prostatic hyperplasia – BPH) là một bệnh lý phổ biến ở nam giới lớn tuổi, không chỉ gây ảnh hưởng đến chức năng tiểu tiện mà còn tác động đáng kể đến chức năng sinh lý. Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, TS.BS.CK2 Trà Anh Duy đã ghi nhận nhiều trường hợp nam giới đến khám với các biểu hiện rối loạn tình dục liên quan đến BPH.

1. Cơ chế tác động của BPH đến chức năng sinh lý

1.1. Rối loạn dòng tiểu ảnh hưởng đến tâm lý tình dục

Triệu chứng tiểu khó, tiểu nhiều lần, tiểu gấp làm giảm chất lượng cuộc sống và dẫn đến tâm lý lo âu, trầm cảm, gián tiếp ảnh hưởng đến ham muốn và khả năng tình dục.

1.2. Ảnh hưởng trực tiếp lên chức năng cương dương

Tăng áp lực trong vùng chậu do tuyến tiền liệt to gây cản trở lưu lượng máu đến thể hang (corpora cavernosa), góp phần làm giảm khả năng cương dương (erectile dysfunction – ED).

Theo nghiên cứu của Rosen et al. (2003) công bố trên Urology, có mối tương quan chặt chẽ giữa mức độ nặng của triệu chứng đường tiểu dưới (lower urinary tract symptoms – LUTS) do BPH và sự hiện diện của rối loạn cương dương.

1.3. Tác dụng phụ của thuốc điều trị BPH

Các thuốc nhóm 5-alpha-reductase inhibitors (5-ARI) như finasteride, dutasteride, và nhóm alpha-blockers như tamsulosin có thể gây giảm ham muốn (hypoactive sexual desire disorder), rối loạn xuất tinh (ejaculatory dysfunction), và ED ở một tỷ lệ bệnh nhân nhất định.

McConnell et al. (2003) trên New England Journal of Medicine cho thấy tỷ lệ rối loạn cương dương ở bệnh nhân dùng finasteride lâu dài dao động từ 3-8%.

2. Các biểu hiện rối loạn sinh lý thường gặp ở bệnh nhân BPH

2.1. Rối loạn cương dương

• Giảm khả năng đạt hoặc duy trì cương cứng đủ cho quan hệ tình dục.
• Cảm giác giảm “độ cứng” rõ rệt.

2.2. Rối loạn xuất tinh

• Giảm lượng tinh dịch.
• Xuất tinh ngược dòng (retrograde ejaculation).
• Đau hoặc khó chịu khi xuất tinh.

2.3. Giảm ham muốn tình dục

• Giảm tần suất suy nghĩ và hành vi tình dục.
• Mất cảm giác hứng thú với bạn tình.

3. Trường hợp lâm sàng thực tế

3.1. Trường hợp 1: Rối loạn cương dương nặng do BPH tiến triển

Bệnh nhân N.H.V., 59 tuổi, đến khám tại Men’s Health với than phiền giảm khả năng cương trong 6 tháng gần đây. Khai thác bệnh sử ghi nhận các triệu chứng LUTS nặng (IPSS = 22 điểm), siêu âm xác định tuyến tiền liệt 68g. TS.BS.CK2 Trà Anh Duy chẩn đoán BPH giai đoạn nặng kèm theo ED mức độ trung bình. Bệnh nhân được tư vấn kết hợp điều trị nội khoa (5-ARI và PDE5i liều thấp hàng ngày).

3.2. Trường hợp 2: Rối loạn xuất tinh sau khi dùng thuốc điều trị BPH

Bệnh nhân P.T.Q., 63 tuổi, đang điều trị BPH bằng tamsulosin 0.4mg/ngày, đến khám vì mất cảm giác cực khoái và lượng tinh dịch xuất ra giảm rõ rệt. Qua đánh giá, xác định tình trạng rối loạn xuất tinh do tác dụng phụ của thuốc chẹn alpha-1. Bệnh nhân được thay đổi chiến lược điều trị, chuyển sang liệu trình khác ít ảnh hưởng hơn đến chức năng sinh lý.

4. Vai trò của điều trị BPH trong duy trì chức năng sinh lý

4.1. Cá thể hóa lựa chọn thuốc

• Ưu tiên lựa chọn alpha-blockers ít ảnh hưởng xuất tinh như alfuzosin.
• Xem xét phối hợp tadalafil 5mg/ngày trong trường hợp đồng thời BPH và ED.

4.2. Can thiệp ngoại khoa khi cần thiết

• Các thủ thuật xâm lấn tối thiểu như HoLEP (Holmium Laser Enucleation of the Prostate) cần được cân nhắc với những bệnh nhân BPH lớn và ảnh hưởng chức năng sinh lý.
• Giải thích rõ ràng nguy cơ ảnh hưởng tình dục hậu phẫu cho bệnh nhân trước can thiệp.

Theo nghiên cứu của McVary et al. (2007) trên The Journal of Urology, tadalafil liều thấp hàng ngày cải thiện đồng thời cả LUTS và ED ở nam giới BPH.

5. Khuyến nghị chăm sóc toàn diện

• Khám sức khỏe định kỳ đối với nam giới >50 tuổi.
• Tầm soát BPH bằng bảng câu hỏi IPSS kết hợp thăm khám trực tràng và siêu âm tuyến tiền liệt.
• Đánh giá đồng thời chức năng sinh lý bằng thang điểm IIEF-5 (International Index of Erectile Function).
• Cân nhắc điều chỉnh lối sống: giảm cân, tăng cường vận động thể chất.

6. Kết luận

Phì đại lành tính tuyến tiền liệt là bệnh lý phổ biến ở nam giới lớn tuổi, có tác động đáng kể đến chức năng sinh lý, bao gồm rối loạn cương dương, rối loạn xuất tinh và giảm ham muốn tình dục. Việc nhận diện mối liên quan giữa BPH và rối loạn chức năng tình dục, cá thể hóa điều trị, và phối hợp chăm sóc toàn diện là chìa khóa để bảo tồn chất lượng sống và sức khỏe tình dục cho nam giới.

Tài liệu tham khảo

1. Rosen, R. C., et al. (2003). Association of sexual dysfunction with lower urinary tract symptoms of BPH. Urology, 61(4), 804–810.
2. McConnell, J. D., et al. (2003). The long-term effect of doxazosin, finasteride, and combination therapy on the clinical progression of BPH. New England Journal of Medicine, 349(25), 2387–2398.
3. McVary, K. T., et al. (2007). Tadalafil ameliorates lower urinary tract symptoms secondary to benign prostatic hyperplasia. The Journal of Urology, 177(4), 1401–1407.