Chăm Sóc Sức Khỏe Nam Giới Trước Khi Thụ Thai: Hành Trình Chuẩn Bị Làm Cha Bắt Đầu Từ Chính Bạn

---

Khi nghĩ đến việc sinh con, đa số cặp đôi thường chú trọng vào sức khỏe của người phụ nữ. Tuy nhiên, người đàn ông cũng góp một nửa bộ gen, và chất lượng tinh trùng là yếu tố quyết định hàng đầu đến khả năng thụ thai cũng như sự phát triển khỏe mạnh của thai nhi. Chính vì vậy, chăm sóc sức khỏe nam giới trước khi có con không chỉ là việc “đồng hành cùng vợ”, mà còn là bước chuẩn bị cho vai trò làm cha một cách có trách nhiệm.

1. Chất lượng tinh trùng không chỉ nằm ở số lượng

Nhiều quý ông cho rằng “có tinh trùng là được”, tuy nhiên các nghiên cứu gần đây cho thấy chất lượng tinh trùng mới là yếu tố ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng sinh sản. Theo định nghĩa của Tổ chức Y tế Thế giới, các tiêu chí tinh dịch đồ bình thường bao gồm:

• Thể tích xuất tinh (Ejaculate volume) ≥ 1.5 ml
• Mật độ tinh trùng (Sperm concentration) ≥ 15 triệu/ml
• Tổng số tinh trùng di động (Total motility) ≥ 40%
• Hình dạng bình thường (Normal morphology) ≥ 4%

Tuy nhiên, trong thực tế, nhiều nam giới vẫn có kết quả tinh dịch đồ bình thường nhưng khó có con, do ảnh hưởng từ DNA tinh trùng bị đứt gãy hoặc yếu tố môi trường không được tầm soát.

2. Những yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản nam

Có nhiều yếu tố sinh hoạt và môi trường có thể ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng:

• Thói quen hút thuốc, uống rượu, thức khuya làm giảm nồng độ testosterone (hormone sinh dục nam), ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sinh tinh.
• Nhiệt độ vùng bìu cao (do tắm nước nóng, mặc quần lót chật, để laptop trên đùi…) ảnh hưởng đến tinh hoàn vốn cần mát hơn nhiệt độ cơ thể.
• Tình trạng béo phì liên quan đến giảm nồng độ hormone sinh dục, tăng estrogen nội sinh.
• Tiếp xúc với hóa chất độc hại như thuốc trừ sâu, kim loại nặng, hóa chất công nghiệp cũng được chứng minh làm tăng tỉ lệ tinh trùng dị dạng và đứt gãy DNA.

Một nghiên cứu của Levine et al. (2017) công bố trên Human Reproduction Update cho thấy số lượng tinh trùng ở nam giới phương Tây đã giảm gần 50% trong vòng 40 năm qua – một hồi chuông cảnh báo về sức khỏe sinh sản nam giới toàn cầu.

3. Kiểm tra sức khỏe sinh sản trước khi thụ thai: Có cần thiết không?

Câu trả lời là rất cần thiết, đặc biệt đối với những cặp đôi mong con nhưng chậm có thai sau 6–12 tháng. Khám sức khỏe nam giới trước khi có con giúp:

• Tầm soát sớm các bất thường tinh hoàn như giãn tĩnh mạch thừng tinh (Varicocele), ẩn tinh hoàn (Cryptorchidism) hay viêm tinh hoàn mạn tính.
• Phát hiện rối loạn nội tiết tố (Hormonal imbalance) như suy giảm testosterone, tăng prolactin.
• Tầm soát bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) có thể ảnh hưởng đến khả năng thụ thai hoặc gây dị tật thai nhi.

Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, quy trình khám trước sinh dành cho nam thường bao gồm: hỏi bệnh chi tiết, khám tổng quát và sinh dục, xét nghiệm máu (testosterone, prolactin, FSH, LH…), siêu âm tinh hoàn, tinh dịch đồ, và đôi khi thêm xét nghiệm phân mảnh DNA tinh trùng.

4. Trường hợp lâm sàng

Trường hợp 1: Anh L.H. (31 tuổi), nhân viên IT, đến Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health khám vì vợ chưa có thai sau 1 năm dù chu kỳ đều và không có tiền sử phụ khoa. Kết quả tinh dịch đồ cho thấy mật độ tinh trùng chỉ 8 triệu/ml, tỉ lệ di động tiến tới dưới 20%. Qua khai thác, anh thường xuyên thức đêm, uống nước tăng lực, đặt laptop trên đùi. Sau 3 tháng điều chỉnh lối sống, bổ sung kẽm và L-carnitine, tinh dịch đồ cải thiện đáng kể.

Khuyến cáo của TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: “Đừng chờ có vấn đề mới đi khám. Cơ thể nam giới cần 74 ngày để hoàn tất một chu kỳ sinh tinh, nên việc chuẩn bị sức khỏe trước 3 tháng là lý tưởng nhất.”

Trường hợp 2: Anh V.T.T. (38 tuổi), làm việc trong ngành hóa chất, có lối sống lành mạnh, không hút thuốc, nhưng sau 2 năm vẫn chưa có con. Kết quả tinh dịch đồ bình thường, nhưng xét nghiệm phân mảnh DNA tinh trùng (DFI) lên đến 35%. Sau khi được tư vấn giảm tiếp xúc hóa chất và bổ sung chống oxy hóa (vitamin C, E, CoQ10), chỉ số DFI sau 3 tháng giảm còn 18%, vợ anh có thai tự nhiên không lâu sau đó.

Khuyến cáo của TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: “Đôi khi, tinh dịch đồ không thể phản ánh hết chất lượng tinh trùng. Xét nghiệm nâng cao nên được cân nhắc ở những cặp đôi chậm con không rõ nguyên nhân.”

5. Chế độ ăn và lối sống giúp tăng khả năng thụ thai

Nghiên cứu của Salas-Huetos et al. (2017) công bố trên Fertility and Sterility cho thấy những người theo chế độ ăn Địa Trung Hải (Mediterranean diet) có chất lượng tinh trùng cao hơn rõ rệt. Chế độ này bao gồm:

• Dầu olive, cá béo (omega-3), hạt ngũ cốc, rau xanh, trái cây tươi
• Hạn chế thịt đỏ, thực phẩm chế biến sẵn, đường và chất béo bão hòa

Ngoài ra, việc tập thể dục đều đặn (nhưng không quá sức), ngủ đủ giấc, giữ tâm lý thoải mái cũng có vai trò không nhỏ trong việc duy trì hệ trục sinh dục – nội tiết vận hành ổn định.

6. Các yếu tố cần tránh nếu muốn có con

• Không sử dụng steroid đồng hóa (Anabolic steroids): Làm teo tinh hoàn, giảm khả năng sinh tinh
• Hạn chế dùng các thực phẩm bổ sung không rõ nguồn gốc: Nhiều sản phẩm tăng cơ bắp, tăng testosterone thực tế chứa chất gây hại đến sinh tinh
• Tránh hút thuốc lá, rượu bia quá mức: Đã được chứng minh làm tăng tỷ lệ tinh trùng dị dạng
• Tránh căng thẳng mạn tính: Stress kéo dài làm rối loạn nội tiết tố sinh dục nam, ảnh hưởng đến ham muốn và chất lượng tinh trùng

7. Vai trò của người chồng trong hành trình sinh con

Việc có con không chỉ là trách nhiệm của phụ nữ. Từ góc độ khoa học, người đàn ông nên được xem là người đầu tiên cần sàng lọc, vì việc xét nghiệm nam giới đơn giản, ít tốn kém, và có thể đưa ra hướng xử trí sớm.

Người chồng khỏe mạnh, chủ động đi khám và cải thiện sức khỏe sinh sản không chỉ giúp tăng cơ hội có thai tự nhiên, mà còn tạo tâm lý tích cực cho người vợ, giảm áp lực và củng cố mối quan hệ đôi lứa.

Kết luận

Chăm sóc sức khỏe trước sinh không phải là đặc quyền của nữ giới. Sự thật là chất lượng tinh trùng – yếu tố do người chồng hoàn toàn quyết định – đóng vai trò không thể thay thế trong việc hình thành thai nhi khỏe mạnh. Sự chuẩn bị đúng cách của nam giới không chỉ tăng cơ hội thụ thai mà còn ảnh hưởng đến sự phát triển của đứa trẻ trong tương lai. Nếu bạn đang mong con, đừng ngần ngại bước vào hành trình làm cha với tâm thế sẵn sàng: kiểm tra sức khỏe, điều chỉnh lối sống, và tham khảo bác sĩ chuyên khoa để được tư vấn phù hợp. Bởi vì hành trình làm cha – bắt đầu từ một tế bào nhỏ bé – là một trách nhiệm lớn lao.

Tài liệu tham khảo

1. Levine, H., et al. (2017). Temporal trends in sperm count: a systematic review and meta-regression analysis. Human Reproduction Update, 23(6), 646–659.
2. Salas-Huetos, A., et al. (2017). Mediterranean diet and sperm quality: a systematic review and meta-analysis. Fertility and Sterility, 108(4), 469–477.
3. World Health Organization. (2021). WHO Laboratory Manual for the Examination and Processing of Human Semen (6th ed.).
4. Ko, E. Y., & Sabanegh, E. S. (2013). The role of medical therapy for male infertility. Asian Journal of Andrology, 15(5), 591–599.
5. Esteves, S. C., et al. (2015). Clinical utility of sperm DNA fragmentation testing: practice recommendations based on clinical scenarios. Translational Andrology and Urology, 6(Suppl 4), S570–S573.