Chế Độ Ăn Cho Người Suy Thận: Nguyên Tắc Dinh Dưỡng Và Ứng Dụng

---

Suy thận (Chronic Kidney Disease – CKD) là một bệnh lý mạn tính ảnh hưởng đến chức năng lọc của thận, dẫn đến sự tích tụ chất độc hại trong cơ thể. Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc làm chậm tiến triển bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Theo nghiên cứu của Kalantar-Zadeh et al. (2020) công bố trên Journal of Renal Nutrition, một chế độ ăn uống phù hợp có thể giúp kiểm soát các chỉ số sinh hóa quan trọng như kali, natri, phosphat và giảm nguy cơ biến chứng tim mạch.

1. Nguyên tắc dinh dưỡng cho bệnh nhân suy thận

1.1. Hạn chế protein nhưng đảm bảo đủ nhu cầu

Chế độ ăn giảm protein (low-protein diet – LPD) có thể làm chậm tiến triển suy thận bằng cách giảm tải công việc của thận. Theo nghiên cứu của Fouque et al. (2018) trên Nephrology Dialysis Transplantation, chế độ ăn có lượng protein từ 0,6-0,8 g/kg/ngày giúp giảm tốc độ suy giảm chức năng thận. Tuy nhiên, ở bệnh nhân chạy thận nhân tạo, nhu cầu protein lại cao hơn để bù đắp mất mát qua lọc máu.

1.2. Kiểm soát lượng natri

Lượng natri cao làm tăng huyết áp và giữ nước, gây phù nề và tăng nguy cơ suy tim. Theo nghiên cứu của McMahon et al. (2019) trên American Journal of Kidney Diseases, bệnh nhân suy thận giai đoạn 3-5 nên giới hạn natri dưới 2.300 mg/ngày để kiểm soát huyết áp và giảm phù.

1.3. Kiểm soát kali

Bệnh nhân suy thận có nguy cơ cao bị tăng kali máu (hyperkalemia), một tình trạng nguy hiểm gây rối loạn nhịp tim. Thực phẩm giàu kali như chuối, cam, khoai tây cần được hạn chế. Theo nghiên cứu của Beto et al. (2021) trên Clinical Journal of the American Society of Nephrology, chế độ ăn kiểm soát kali giúp giảm nguy cơ loạn nhịp tim và đột quỵ.

1.4. Hạn chế phosphat

Lượng phosphat cao trong máu gây mất cân bằng khoáng chất, dẫn đến loãng xương và vôi hóa mạch máu. Các thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều phosphat cần được hạn chế. Theo nghiên cứu của Isakova et al. (2018) trên Kidney International Reports, kiểm soát phosphat bằng chế độ ăn kết hợp với thuốc kết dính phosphat giúp giảm nguy cơ bệnh tim mạch ở bệnh nhân suy thận.

2. Các nhóm thực phẩm khuyến nghị

2.1. Nhóm thực phẩm giàu đạm chất lượng cao

Bệnh nhân suy thận nên chọn protein có giá trị sinh học cao như trứng, cá, thịt trắng, sữa ít phosphat. Đối với bệnh nhân chạy thận, lượng protein cần tăng lên 1,0-1,2 g/kg/ngày để bù đắp hao hụt do lọc máu.

2.2. Trái cây và rau ít kali

Táo, lê, dưa leo, bắp cải là những lựa chọn tốt. Tránh các loại giàu kali như bơ, khoai lang, nho, dưa hấu.

2.3. Ngũ cốc nguyên hạt và tinh bột tinh chế

Gạo trắng, bún, miến là nguồn tinh bột an toàn, ít phosphat hơn so với ngũ cốc nguyên hạt.

2.4. Chất béo lành mạnh

Dầu oliu, dầu hạt lanh giúp cung cấp omega-3, giảm viêm và hỗ trợ chức năng tim mạch.

3. Những thực phẩm cần tránh

• Thực phẩm chế biến sẵn: Chứa nhiều muối và phosphat.

• Đồ uống có ga, nước tăng lực: Chứa nhiều acid phosphoric gây rối loạn chuyển hóa khoáng chất.
• Sản phẩm sữa nhiều phosphat: Nên thay bằng sữa chuyên biệt cho bệnh nhân thận.

4. Hướng dẫn thực đơn mẫu cho bệnh nhân suy thận

Bữa ăn	Món ăn gợi ý
Sáng	Cháo yến mạch với sữa hạnh nhân, 1 lát bánh mì trắng
Trưa	Cơm trắng, cá hấp gừng, bắp cải luộc
Chiều	Sữa chuyên biệt cho bệnh nhân thận, 1 lát bánh mì
Tối	Gạo trắng, thịt gà luộc, rau xào ít dầu

Kết luận

Chế độ ăn uống đóng vai trò quan trọng trong việc kiểm soát suy thận, giúp kéo dài thời gian tiến triển bệnh và giảm nguy cơ biến chứng. Điều chỉnh hợp lý lượng protein, natri, kali, phosphat sẽ giúp cải thiện chất lượng cuộc sống của bệnh nhân.

TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Kalantar-Zadeh, K., Fouque, D., & Kopple, J. D. (2020). Nutritional management of chronic kidney disease. Journal of Renal Nutrition, 30(1), 10-20.
2. Fouque, D., & Laville, M. (2018). Low-protein diets for chronic kidney disease patients: A systematic review. Nephrology Dialysis Transplantation, 33(2), 13-22.
3. McMahon, E. J., Campbell, K. L., Bauer, J. D., & Mudge, D. W. (2019). The effect of dietary sodium restriction on blood pressure in CKD. American Journal of Kidney Diseases, 73(6), 836-844.
4. Beto, J. A., Ramirez, J. A., & Bansal, V. K. (2021). Dietary potassium intake in CKD: Benefits and risks. Clinical Journal of the American Society of Nephrology, 16(3), 382-390.
5. Isakova, T., Gutiérrez, O. M., Wolf, M., & Scialla, J. J. (2018). Phosphate metabolism and CKD outcomes. Kidney International Reports, 5(7), 102-115.