Đại Cương Về Bệnh Xã Hội

Cập nhật: 08/09/2024 Tác giả: TS.BS.CKII. TRÀ ANH DUY

Trung tâm Sức khoẻ Nam Giới Men's Health

1. Định Nghĩa và Phân Loại

Bệnh xã hội, còn được gọi là bệnh lây truyền qua đường tình dục (STDs) hoặc bệnh lây qua đường sinh dục (STIs), là nhóm bệnh do các tác nhân vi sinh như vi khuẩn, virus, nấm, và ký sinh trùng gây ra, lây truyền chủ yếu qua quan hệ tình dục không an toàn.

Ngoài ra, các bệnh này còn có thể lây truyền qua đường máu, từ mẹ sang con trong quá trình mang thai hoặc sinh nở, và qua việc sử dụng chung kim tiêm hoặc dụng cụ tiêm chích.

Các loại bệnh xã hội phổ biến:

Bệnh do vi khuẩn:
- Bệnh lậu (Neisseria gonorrhoeae): Gây ra viêm nhiễm niệu đạo, cổ tử cung, trực tràng và họng.
- Giang mai (Treponema pallidum): Bệnh có thể tiến triển qua nhiều giai đoạn và gây ra tổn thương nghiêm trọng đến tim, não, và các cơ quan khác nếu không được điều trị.
- Chlamydia (Chlamydia trachomatis): Một trong những bệnh xã hội phổ biến nhất, thường không có triệu chứng, nhưng có thể dẫn đến vô sinh nếu không được điều trị.
Bệnh do virus:
- Herpes sinh dục (Herpes Simplex Virus – HSV): Gây ra các vết loét đau đớn ở vùng sinh dục và có thể tái phát nhiều lần.
- HIV/AIDS (Human Immunodeficiency Virus/Acquired Immunodeficiency Syndrome): Virus tấn công hệ miễn dịch và có thể dẫn đến AIDS nếu không được kiểm soát bằng thuốc.
- Sùi mào gà (Human Papillomavirus – HPV): Virus này gây ra mụn cóc sinh dục và có liên quan đến một số loại ung thư, đặc biệt là ung thư cổ tử cung.
Bệnh do ký sinh trùng và nấm:
- Trichomonas (Trichomonas vaginalis): Gây ra viêm nhiễm niệu đạo, âm đạo với triệu chứng ngứa ngáy, tiểu buốt.
- Rận mu: Loại ký sinh trùng này sống ở vùng lông mu và gây ra ngứa ngáy dữ dội.

2. Nguyên Nhân và Cơ Chế Lây Truyền

Bệnh xã hội chủ yếu lây truyền qua tiếp xúc trực tiếp với dịch cơ thể của người nhiễm bệnh trong quá trình quan hệ tình dục không an toàn, bao gồm quan hệ âm đạo, hậu môn và miệng. Các hành vi nguy cơ cao bao gồm quan hệ tình dục với nhiều bạn tình, không sử dụng bao cao su, và sử dụng chung kim tiêm.

Ngoài ra, các bệnh xã hội cũng có thể lây truyền qua:

Đường máu: Qua việc truyền máu, sử dụng kim tiêm không an toàn.
Từ mẹ sang con: Trong quá trình mang thai, sinh nở hoặc qua sữa mẹ.

3. Triệu Chứng và Biến Chứng

Triệu chứng:

Triệu chứng của bệnh xã hội thường rất đa dạng và có thể không xuất hiện ngay lập tức sau khi nhiễm bệnh. Một số bệnh như chlamydia hoặc giang mai giai đoạn đầu có thể không có triệu chứng rõ ràng, khiến người bệnh khó nhận biết và có nguy cơ lây lan bệnh cho người khác. Các triệu chứng phổ biến bao gồm:

Đau khi tiểu tiện.
Dịch tiết bất thường từ dương vật hoặc âm đạo.
Vết loét, mụn nước, hoặc mụn cóc ở vùng sinh dục.
Ngứa ngáy, đau rát ở vùng sinh dục hoặc hậu môn.
Sưng hạch bạch huyết ở vùng háng.

Biến chứng:

Nếu không được chẩn đoán và điều trị kịp thời, bệnh xã hội có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, bao gồm:

Vô sinh: Do viêm nhiễm kéo dài gây tổn thương cơ quan sinh dục.
Ung thư: Một số loại virus như HPV có thể dẫn đến ung thư cổ tử cung, dương vật, hậu môn, hoặc họng.
Biến chứng thai kỳ: Bệnh xã hội có thể gây ra sảy thai, sinh non, hoặc truyền nhiễm từ mẹ sang con.
Tổn thương hệ thần kinh và tim mạch: Một số bệnh như giang mai có thể dẫn đến tổn thương nghiêm trọng ở tim, não, và hệ thần kinh nếu không được điều trị.

4. Phòng Ngừa và Điều Trị

Phòng ngừa:

Phòng ngừa bệnh xã hội bao gồm việc thực hiện các biện pháp quan hệ tình dục an toàn và kiểm tra sức khỏe định kỳ:

Sử dụng bao cao su: Bao cao su giúp ngăn chặn lây truyền hầu hết các bệnh xã hội qua đường tình dục.
Quan hệ tình dục an toàn: Hạn chế số lượng bạn tình và lựa chọn bạn tình an toàn.
Tiêm vắc-xin: Có một số loại vắc-xin, như vắc-xin phòng HPV, có thể giúp ngăn ngừa một số bệnh xã hội.
Kiểm tra sức khỏe định kỳ: Xét nghiệm định kỳ giúp phát hiện sớm và điều trị kịp thời các bệnh xã hội.

Điều trị:

Phương pháp điều trị bệnh xã hội phụ thuộc vào loại bệnh và mức độ nghiêm trọng. Hầu hết các bệnh do vi khuẩn như lậu, giang mai, và chlamydia có thể được điều trị bằng kháng sinh. Đối với các bệnh do virus như HIV và herpes, việc điều trị chủ yếu tập trung vào kiểm soát triệu chứng và hạn chế sự tiến triển của bệnh bằng thuốc kháng virus.

5. Kết Luận

Bệnh xã hội là một vấn đề sức khỏe cộng đồng quan trọng với nhiều hệ lụy nghiêm trọng nếu không được phòng ngừa và điều trị kịp thời. Việc nâng cao nhận thức về bệnh xã hội, áp dụng các biện pháp quan hệ tình dục an toàn, và kiểm tra sức khỏe định kỳ là những yếu tố then chốt trong việc bảo vệ sức khỏe cá nhân và cộng đồng.

Tài Liệu Tham Khảo

Workowski, K. A., & Bolan, G. A. (2015). “Sexually Transmitted Diseases Treatment Guidelines, 2015”. MMWR Recomm Rep, 64(RR-03), 1-137.
World Health Organization. (2021). Sexually Transmitted Infections (STIs). Retrieved from www.who.int.
Centers for Disease Control and Prevention (CDC). (2021). Sexually Transmitted Infections (STIs): Treatment Guidelines. Retrieved from www.cdc.gov.
Marrazzo, J. M., & Cates, W. (2011). “Sexually Transmitted Diseases”. New England Journal of Medicine, 365(12), 1027-1036.