Hội Chứng Chuyển Hóa Ở Nam Giới: Tương Đồng Với PCOS Ở Nữ Giới

---

Hội chứng buồng trứng đa nang (Polycystic Ovary Syndrome – PCOS) là một rối loạn nội tiết phổ biến ở nữ giới, đặc trưng bởi sự mất cân bằng hormone, kháng insulin và rối loạn chuyển hóa. Mặc dù PCOS chỉ xảy ra ở phụ nữ, nhưng các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra rằng nam giới cũng có thể gặp một hội chứng chuyển hóa có nhiều đặc điểm tương đồng, bao gồm kháng insulin (insulin resistance – IR), mất cân bằng androgen, béo phì vùng bụng (central obesity), và tăng nguy cơ bệnh tim mạch. Một số nhà khoa học gọi hội chứng này là “hội chứng chuyển hóa ở nam giới tương tự PCOS” (Male Equivalent of PCOS – ME-PCOS).

Theo nghiên cứu của Barber et al. (2018) công bố trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, nam giới có người thân mắc PCOS có nguy cơ cao hơn gặp phải các rối loạn chuyển hóa và nội tiết liên quan đến androgen.

1. Cơ chế sinh lý bệnh của hội chứng chuyển hóa tương tự PCOS ở nam giới

1.1. Vai trò của kháng insulin

• Kháng insulin (Insulin Resistance – IR): Là yếu tố trung tâm trong cả PCOS và hội chứng chuyển hóa ở nam giới.
• Khi cơ thể không đáp ứng hiệu quả với insulin, nồng độ insulin trong máu tăng cao (hyperinsulinemia), làm rối loạn cân bằng hormone và gây ra nhiều vấn đề chuyển hóa.
• Theo nghiên cứu của Goodarzi et al. (2011) trên Diabetes Care, kháng insulin làm tăng sản xuất androgen ở phụ nữ mắc PCOS và cũng có thể ảnh hưởng đến mức testosterone ở nam giới.

1.2. Mất cân bằng hormone androgen

• Ở nữ giới mắc PCOS, nồng độ testosterone tự do (free testosterone) tăng cao, gây ra rối loạn rụng trứng và các biểu hiện nam hóa.
• Ở nam giới, hội chứng chuyển hóa có thể làm giảm testosterone, dẫn đến hội chứng giảm androgen ở nam giới (Late-Onset Hypogonadism – LOH).
• Giảm testosterone có liên quan đến béo phì vùng bụng, mất khối lượng cơ và suy giảm chức năng sinh dục.

1.3. Béo phì vùng bụng và rối loạn lipid máu

• Nam giới có hội chứng chuyển hóa thường bị béo phì vùng bụng (abdominal obesity) do sự phân bố mỡ thừa quanh nội tạng.
• Béo phì vùng bụng làm tăng nồng độ leptin, gây rối loạn trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn (Hypothalamic-Pituitary-Gonadal Axis – HPG Axis).
• Rối loạn lipid máu, đặc trưng bởi tăng triglyceride (hypertriglyceridemia) và giảm HDL-C (low HDL cholesterol), làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch.

2. Triệu chứng lâm sàng của hội chứng chuyển hóa tương tự PCOS ở nam giới

2.1. Rối loạn chức năng sinh lý

• Giảm ham muốn tình dục (low libido)
• Rối loạn cương dương (erectile dysfunction – ED)
• Giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản

2.2. Rối loạn chuyển hóa

• Kháng insulin và tăng đường huyết (hyperglycemia), làm tăng nguy cơ mắc tiểu đường type 2.
• Tăng huyết áp (hypertension) và rối loạn lipid máu, gia tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ.
• Tăng nguy cơ bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (Non-Alcoholic Fatty Liver Disease – NAFLD).

2.3. Ảnh hưởng tâm lý

• Tăng nguy cơ trầm cảm và lo âu, do thay đổi nội tiết tố và rối loạn chuyển hóa.
• Hội chứng mệt mỏi mãn tính (Chronic Fatigue Syndrome – CFS), khiến cơ thể suy giảm năng lượng kéo dài.

3. Chẩn đoán hội chứng chuyển hóa ở nam giới tương tự PCOS

• Không có tiêu chuẩn chẩn đoán chính thức, nhưng có thể dựa trên các yếu tố:
  • Testosterone thấp (< 300 ng/dL)
  • Chỉ số khối cơ thể (BMI) > 25 kg/m²
  • Tỷ lệ eo/hông cao (> 0.9)
  • Kháng insulin (HOMA-IR > 2.5)
  • Rối loạn lipid máu
  • Tăng huyết áp (> 130/85 mmHg)

4. Điều trị và quản lý hội chứng chuyển hóa tương tự PCOS ở nam giới

4.1. Điều chỉnh lối sống

• Giảm cân: Giảm 5-10% trọng lượng cơ thể có thể cải thiện độ nhạy insulin và tăng testosterone.
• Chế độ ăn: Giảm tinh bột tinh chế, tăng thực phẩm giàu chất xơ và protein.
• Tập thể dục: Tập luyện kháng lực (weight training) và cardio giúp giảm kháng insulin.

4.2. Sử dụng thuốc

• Metformin: Được sử dụng để giảm kháng insulin và hỗ trợ giảm cân.
• Liệu pháp testosterone thay thế (Testosterone Replacement Therapy – TRT): Giúp cải thiện chức năng sinh lý và giảm nguy cơ tim mạch.
• Thuốc hạ lipid máu (Statins): Dùng cho bệnh nhân có rối loạn lipid nghiêm trọng.

5. So sánh hội chứng chuyển hóa ở nam giới và PCOS ở nữ giới

Yếu tố	PCOS ở nữ	Hội chứng chuyển hóa ở nam
Nguyên nhân	Kháng insulin, tăng androgen	Kháng insulin, giảm androgen
Triệu chứng chính	Rối loạn kinh nguyệt, buồng trứng đa nang	Béo phì vùng bụng, giảm testosterone
Ảnh hưởng sinh sản	Vô sinh do rối loạn rụng trứng	Giảm chất lượng tinh trùng, rối loạn cương
Điều trị	Metformin, thuốc tránh thai nội tiết	Metformin, liệu pháp testosterone

Kết luận

Hội chứng chuyển hóa ở nam giới có nhiều điểm tương đồng với PCOS ở nữ giới, bao gồm kháng insulin, rối loạn nội tiết và nguy cơ tim mạch. Việc nhận diện và điều trị sớm có thể giúp giảm các biến chứng lâu dài, cải thiện sức khỏe tổng thể và chất lượng sống.

Tài liệu tham khảo

1. Barber, T. M., Kyrou, I., Randeva, H. S., & Weickert, M. O. (2018). Male equivalent of polycystic ovary syndrome: Clinical and metabolic features. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 103(5), 1893-1907.
2. Goodarzi, M. O., Dumesic, D. A., Chazenbalk, G., & Azziz, R. (2011). Polycystic ovary syndrome: Etiology, pathogenesis and diagnosis. Nature Reviews Endocrinology, 7(4), 219-231.
3. Pasquali, R., & Gambineri, A. (2018). Metabolic disorders in polycystic ovary syndrome: Current perspectives. Endocrine Reviews, 39(3), 295-311.