Hội Chứng Dương Vật Mùa Hè (Summer Penile Syndrome)

---

Trong những tháng hè nóng nực, một số trẻ em nam – đặc biệt trong độ tuổi mẫu giáo đến tiểu học – có thể xuất hiện tình trạng sưng đỏ, ngứa và khó chịu ở vùng dương vật. Tình trạng này được y văn gọi là hội chứng dương vật mùa hè (Summer Penile Syndrome), một phản ứng viêm cấp tính hiếm gặp nhưng dễ gây nhầm lẫn với các bệnh lý tiết niệu-sinh dục khác. Nguyên nhân chủ yếu được xác định là do ve bọ chigger cắn hoặc tiếp xúc với cây độc như poison ivy. Dù lành tính, nếu không nhận diện sớm có thể dẫn đến lo lắng không cần thiết và can thiệp y tế quá mức.

1. Nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh

Tác nhân phổ biến nhất gây nên hội chứng này là bọ chigger – một loại ấu trùng của ve đỏ – thường sống trên cỏ và đất vào mùa hè. Khi trẻ em chơi trên bãi cỏ, mặc quần áo mỏng hoặc không bảo vệ, chigger dễ chui vào vùng kín và đốt vào da. Enzyme do chúng tiết ra phân hủy protein biểu bì, tạo phản ứng viêm cục bộ, dẫn đến hiện tượng phù nề và ngứa dữ dội.

Bên cạnh đó, tiếp xúc với nhựa cây độc như poison ivy, poison oak hay sumac cũng có thể gây viêm da tiếp xúc cấp tính ở vùng sinh dục nếu nhựa cây dính vào tay, quần áo rồi tiếp xúc da vùng kín.

2. Triệu chứng lâm sàng điển hình

Triệu chứng chủ yếu bao gồm:

• Phù nề (edema) rõ ở bao quy đầu và thân dương vật, có thể lan xuống bìu.
• Ngứa dữ dội (severe pruritus), đôi khi kèm rát.
• Tiểu buốt (dysuria) hoặc khó tiểu do sưng quanh niệu đạo.
• Vết cắn có thể xuất hiện như những nốt đỏ nhỏ, vùng da phù đỏ lan tỏa.

Theo nghiên cứu của Collins và cộng sự (2006) công bố trên Pediatric Emergency Care, trong 94 trường hợp trẻ được ghi nhận tại khoa cấp cứu nhi, tỷ lệ ngứa chiếm 84%, tiểu buốt 33%, và giảm lực dòng tiểu 8%.

3. Chẩn đoán phân biệt

Hội chứng dương vật mùa hè cần được phân biệt với các tình trạng sau:

• Viêm bao quy đầu (balanitis): do nấm hoặc vi khuẩn, thường có mủ và đau hơn.
• Viêm da tiếp xúc (contact dermatitis): thường giới hạn khu trú hơn.
• Phimosis/paraphimosis: bao quy đầu không tuột được hoặc bị kẹt, thường có tiền sử rõ.
• Nhiễm trùng tiểu hoặc viêm niệu đạo: có thể đi kèm sốt, đái mủ.

Việc thăm khám lâm sàng kỹ lưỡng, khai thác yếu tố nguy cơ môi trường và diễn tiến triệu chứng sẽ giúp xác định chính xác.

4. Điều trị và theo dõi

Phần lớn trường hợp nhẹ có thể điều trị ngoại trú, bao gồm:

• Thuốc kháng histamine đường uống (antihistamines) như cetirizine hoặc loratadine để giảm ngứa.
• Thuốc bôi corticoid nhẹ như hydrocortisone 1% để giảm viêm (dùng 1–2 lần/ngày).
• Chườm lạnh (cold compress) giúp giảm phù nề và cảm giác bỏng rát.
• Uống đủ nước, mặc quần áo rộng thoáng.

Với các trường hợp nặng hơn (phù lan tỏa, đau nhiều), có thể cân nhắc sử dụng corticosteroid đường uống liều ngắn.

Thông thường, triệu chứng thuyên giảm trong vòng 3–5 ngày và khỏi hoàn toàn sau 1–2 tuần nếu được xử trí đúng.

5. Trường hợp lâm sàng

Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, TS.BS.CKII Trà Anh Duy đã tiếp nhận hai trường hợp điển hình sau:

Ca 1: Bé trai 5 tuổi – phù nề và tiểu buốt Bệnh nhân được đưa đến khám trong tình trạng sưng đỏ dương vật, kèm tiểu buốt sau chuyến dã ngoại cuối tuần. Khám ghi nhận phù thân dương vật và bìu nhẹ, có vết đốt nhỏ. Được chỉ định uống kháng histamine, bôi hydrocortisone và chườm lạnh. Triệu chứng cải thiện hoàn toàn sau 5 ngày.

Ca 2: Trẻ em 7 tuổi – ngứa và rát dữ dội Bé trai chơi ngoài trời, sau đó ngứa rát vùng sinh dục, không thể mặc quần trong nhiều giờ. Khám thấy phù nề nặng và có mụn nước nhỏ. Được điều trị tích cực bằng kháng histamine, chườm lạnh và hydrocortisone bôi tại chỗ. Sau 1 tuần, da phục hồi hoàn toàn.

6. Khi nào cần can thiệp chuyên khoa?

Các dấu hiệu cảnh báo bao gồm:

• Bí tiểu do phù nề gây bít niệu đạo.
• Nhiễm trùng lan rộng (cellulitis).
• Triệu chứng không cải thiện sau 1 tuần.
• Tái phát nhiều lần, nghi ngờ dị ứng đặc hiệu cần test dị nguyên.

Trong các tình huống này, bệnh nhân cần được đánh giá sâu hơn bởi chuyên khoa Da liễu, nam khoa hoặc Tiết niệu Nhi.

7. Phòng ngừa

Phòng tránh tái phát là yếu tố then chốt:

• Mặc quần dài, vải dày khi chơi ngoài trời.
• Dùng thuốc chống côn trùng (DEET hoặc permethrin) trên quần áo.
• Không ngồi trực tiếp trên cỏ ẩm hoặc đất.
• Vệ sinh sau khi đi chơi về: tắm sạch, thay đồ, kiểm tra ve bọ.

Theo hướng dẫn của Centers for Disease Control (CDC), sử dụng sản phẩm DEET an toàn cho trẻ trên 2 tháng tuổi nếu đúng liều và cách dùng.

8. Kết luận

Hội chứng dương vật mùa hè là một phản ứng viêm da lành tính do côn trùng hoặc chất gây dị ứng tiếp xúc vùng sinh dục, thường gặp ở trẻ em trong thời tiết nóng. Nhận biết sớm và xử trí đúng sẽ giúp giảm khó chịu, tránh lạm dụng kháng sinh hoặc các can thiệp không cần thiết. Trong thực hành lâm sàng, sự phối hợp giữa bác sĩ và phụ huynh đóng vai trò quan trọng trong xử trí và phòng ngừa tái phát.

Tài liệu tham khảo

1. Collins M.S. et al. (2006). Summer Penile Syndrome: An Uncommon Cause of Penile Swelling. Pediatric Emergency Care, 22(7), 485–486.
2. Goldsmith L.A. et al. (2012). Fitzpatrick’s Dermatology in General Medicine, 8th ed. McGraw-Hill.
3. Smith J.M. et al. (2004). Chigger bite-induced pruritus and edema in children: a summer penile syndrome. Journal of Pediatrics, 145(1), 94–96.