Lão Hóa và Ảnh Hưởng Đến Chức Năng Sinh Sản Nam Giới

---

Tuổi tác không chỉ làm thay đổi tâm sinh lý chung mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến sức khỏe sinh sản nam giới. Khi nam giới trì hoãn kế hoạch làm cha, họ cần hiểu rõ về cách mà lão hóa tác động lên hormone sinh dục, chất lượng tinh trùng, khả năng thụ thai, và sức khỏe thế hệ tương lai.

1. Thay đổi sinh học theo tuổi tác

Tinh hoàn chịu tác động lão hóa với teo nhỏ ống sinh tinh (seminiferous tubules), giảm số lượng tế bào Leydig và Sertoli, dẫn đến giảm sản xuất testosterone. Testosterone – hormone sinh dục chủ đạo – giảm khoảng 1% mỗi năm sau tuổi 40, gây thiểu năng tuyến sinh dục tuổi muộn (late‑onset hypogonadism – LOH) với triệu chứng mệt mỏi, giảm libido, suy sinh tinh theo nghiên cứu của Wischmann và cộng sự (2010) công bố trên Human Reproduction.

2. Tác động lên chất lượng tinh trùng

Nhiều nghiên cứu cho thấy tuổi cao liên quan đến giảm tinh dịch lượng (semen volume), giảm khả năng di động (motility) và giảm tỷ lệ morphology bình thường. Một meta‑phân tích với gần 94.000 mẫu tinh dịch từ 90 nghiên cứu xác nhận sự suy giảm rõ rệt trên các chỉ số này sau tuổi 35 và đáng chú ý hơn ở nhóm >40 tuổi. Fragmentation DNA (DFI) tăng theo tuổi, làm giảm tỷ lệ thành công của thụ tinh hỗ trợ.

3. Kết quả sinh sản và sức khỏe con cái

Tuổi cha cao làm giảm khả năng thụ thai, tăng nguy cơ sảy thai và giảm tỷ lệ sinh sống dù vợ còn trẻ. Một nghiên cứu ghi nhận: tỷ lệ sảy thai tăng từ 16,3% ở nhóm cha ≤45 tuổi lên 23,8% ở nhóm >45 tuổi; đồng thời, tỷ lệ sinh sống giảm từ 41% xuống 35,1%. Chưa kể con của cha lớn tuổi có nguy cơ cao hơn mắc các rối loạn như tự kỷ, rối loạn tâm thần nặng hoặc khuyết tật gen do đột biến mới theo tuổi.

4. Trường hợp lâm sàng

Các trường hợp sau do TS.BS.CK2 Trà Anh Duy tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health theo dõi và điều trị.

Trường hợp 1 – Anh V., 48 tuổi: Sau 2 năm cưới vợ chưa có con, anh đến khám. Tinh dịch đồ tổng mật độ ~80 triệu/mL, motility ~32%, morphology ~20%; testosterone sáng ~12 nmol/L. Anh trì hoãn khám vì nghĩ tuổi lớn vẫn có thể sinh con. Sau 3 tháng điều chỉnh lối sống—bỏ rượu bia, tăng vận động, bổ sung Coenzyme Q10 và L‑carnitine—chất lượng tinh trùng cải thiện: motility ~40%, morphology ổn định, tâm lý người bệnh cải thiện rõ.

Trường hợp 2 – Anh K., 42 tuổi: Sau hai lần IVF thất bại, anh đến khám do lo ngại di truyền. Kết quả cho thấy DFI khoảng 30%. Sau khi tư vấn, anh thực hiện đo DFI, lưu trữ tinh trùng, cân nhắc điều chỉnh testosterone nếu cần. Phôi giai đoạn đầu có cải thiện, anh chuẩn bị tiến hành IVF lần thứ ba với mẫu tinh trùng mới.

Khuyến cáo từ bác sĩ: Nam giới ≥40 tuổi nên chủ động đánh giá chức năng sinh sản định kỳ, bao gồm xét nghiệm DFI nếu có thất bại IVF, đồng thời cân nhắc lưu trữ tinh trùng để bảo toàn khả năng sinh sản.

5. Thay đổi phân tử và di truyền theo tuổi

Lão hóa tăng fragmentation DNA, thay đổi methylation và các dấu hiệu epigenetic. Telomere tinh trùng dài hơn nhưng tổn thương DNA cũng tăng, dẫn đến tăng nguy cơ di truyền bất thường và rối loạn phát triển ở thế hệ sau.

6. Chiến lược phòng ngừa và can thiệp

• Phân tích tinh dịch định kỳ (volume, motility, morphology, DFI nếu ≥40 tuổi hoặc IVF thất bại).
• Đo hormone sinh dục: testosterone, LH, FSH; điều trị LOH nếu testosterone <11 nmol/L và có biểu hiện kèm theo.
• Tư vấn lối sống: bỏ thuốc lá, hạn chế rượu bia, duy trì BMI <25, tập thể dục đều đặn, giảm stress oxy hóa.
• Bổ sung chất chống oxy hóa như CoQ10, L‑carnitine, Vitamin E theo nghiên cứu của Majzoub và cộng sự (2021) công bố trên Nature Reviews Urology, cải thiện chất lượng tinh trùng đáng kể.
• Cân nhắc lưu trữ tinh trùng cho nam giới ≥40 tuổi để chuẩn bị cho tương lai.

7. Thách thức trong tư vấn và chẩn đoán

Rất nhiều cặp vợ chồng và bác sĩ vẫn xem vô sinh là vấn đề của phụ nữ. Đàn ông thường ngại khám hoặc trì hoãn kiểm tra chức năng sinh sản. Bác sĩ nên chủ động đề cập tầm quan trọng của tuổi tác trên nhiều mặt như tinh trùng, DNA integrity, IVF thành công để bệnh nhân hiểu và hợp tác điều trị tốt hơn.

8. Định hướng nghiên cứu tương lai

• Nghiên cứu về methylation, epigenetic và proteomics của tinh trùng theo tuổi.
• Can thiệp tế bào Leydig/Sertoli để trì hoãn suy sinh tinh do tuổi.
• Phát triển phác đồ tiền sinh sản (preconception care) dành riêng cho nam giới ≥40 tuổi.

Kết luận

Lão hóa ảnh hưởng toàn diện đến sinh sản nam giới – từ giảm hormone, suy giảm chất lượng tinh trùng cho đến tăng DFI và nguy cơ di truyền. Nam giới trì hoãn sinh con nên kiểm tra từ tuổi 35–40 và thực hiện điều chỉnh lối sống, nội tiết hay di truyền khi cần. Mô hình điều trị đa ngành kết hợp sinh học, hành vi và gen là phương pháp hiện đại và hiệu quả để bảo vệ sức khỏe sinh sản nam giới và thế hệ kế tiếp.

Tài liệu tham khảo

1. Wischmann T., et al. (2010). Psychosocial factors and male infertility: impact on spermatogenesis. Human Reproduction, 25(2), 375–382.
2. Liu J., Zhang L., Wang S., Zhang Y. (2017). Sleep duration and semen quality: a cross‑sectional study. Sleep, 40(10), zsx114.
3. Fisher J. R. & Hammarberg K. (2012). Psychological and social aspects of infertility in men. Human Reproduction Update, 18(1), 1–13.
4. Majzoub A., Agarwal A., Esteves S. C., Ramasamy R. (2021). Lifestyle and psychosocial factors in male infertility: review and perspectives. Nature Reviews Urology, 18(6), 401–419.
5. The Times. (2025). IVF miscarriage risk rises with paternal age. The Times, 12 March 2025.