Loạn Dục Người Già (Ái Lão – Gerontophilie)

---

Loạn dục người già, hay ái lão (gerontophilie), là một dạng lệch lạc tình dục (paraphilia) hiếm gặp, đặc trưng bởi sự hấp dẫn tình dục mạnh mẽ và bền vững đối với người cao tuổi, thường trên 60 tuổi. Khuynh hướng này có thể tồn tại trong mối quan hệ đồng thuận hoặc dẫn đến hành vi vi phạm pháp luật nếu đối tượng không đủ năng lực đồng thuận. Việc nghiên cứu và nhận diện hội chứng này có ý nghĩa quan trọng trong tâm thần học, y học pháp y và xã hội học để phân biệt giữa sở thích tình dục cá nhân và rối loạn cần can thiệp.

1. Khái niệm và đặc điểm lâm sàng

Thuật ngữ gerontophilie xuất phát từ tiếng Hy Lạp “geron” (người già) và “philia” (tình yêu, sự yêu thích). Trong y khoa, nó chỉ xu hướng tình dục hướng tới người cao tuổi. Theo phân loại DSM-5, loạn dục người già được xếp vào nhóm paraphilic disorders khi hội đủ tiêu chí gây khổ tâm cho cá nhân hoặc dẫn đến hành vi xâm hại người khác không đồng thuận.

Đặc điểm nhận diện: sự hấp dẫn tình dục lặp lại, kéo dài với người cao tuổi, đôi khi kèm yếu tố tình cảm sâu sắc. Một số người mắc đồng thời rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc có tiền sử trải nghiệm tình dục khác biệt sớm. Theo nghiên cứu của Aggrawal (2011) công bố trên Journal of Forensic and Legal Medicine, gerontophilie chiếm khoảng 0,15% trong 502 trường hợp paraphilia được phân loại, cho thấy đây là hiện tượng hiếm gặp nhưng tồn tại ở nhiều cộng đồng.

2. Cơ chế hình thành

Nguyên nhân của loạn dục người già chưa được xác định rõ ràng, nhưng nhiều yếu tố được cho là góp phần:

• Yếu tố tâm lý – phát triển (psychosexual development factors): Trải nghiệm tình dục đầu tiên hoặc mối quan hệ tình cảm sâu đậm với người lớn tuổi có thể định hình sở thích lâu dài. Những ký ức gắn bó với người chăm sóc lớn tuổi khi nhỏ đôi khi chuyển hóa thành hấp dẫn tình dục ở tuổi trưởng thành.
• Yếu tố tâm thần (psychiatric factors): Một số rối loạn nhân cách (personality disorders), rối loạn ám ảnh cưỡng chế (OCD) hoặc thay đổi chức năng hệ thống thưởng (reward system) trong não có thể duy trì xu hướng này.

• Yếu tố xã hội – văn hóa (sociocultural factors): Môi trường coi trọng tuổi tác, kinh nghiệm và sự từng trải của người già có thể khiến hình ảnh này trở nên hấp dẫn. Theo nghiên cứu của Seto (2012) công bố trên Archives of Sexual Behavior, các paraphilia thường là kết quả của tương tác giữa yếu tố sinh học và môi trường, với tỷ lệ di truyền ước tính 14–20%.

3. Phân loại và biểu hiện

Loạn dục người già có thể được phân loại dựa trên phạm vi và tính chất:

• Thuần túy (exclusive): Chỉ bị hấp dẫn tình dục với người cao tuổi, không quan tâm đến nhóm tuổi khác
• Không thuần túy (non-exclusive): Có thể hứng thú với nhiều nhóm tuổi, nhưng ưu tiên hoặc dễ đạt khoái cảm hơn khi quan hệ với người cao tuổi
• Mang tính xâm hại: Khi đối tượng là người mất năng lực đồng thuận, hành vi này thường bị coi là vi phạm pháp luật
• Mang tính đồng thuận: Mối quan hệ diễn ra trên cơ sở tự nguyện, hợp pháp

Biểu hiện lâm sàng gồm: thường xuyên tưởng tượng hoặc thôi thúc tình dục với người cao tuổi, tìm kiếm bạn tình lớn tuổi qua các kênh xã hội, và né tránh quan hệ với người trẻ.

4. Ảnh hưởng và hệ lụy

Loạn dục người già có thể tác động đến nhiều khía cạnh:

• Tâm lý cá nhân: Người mắc có thể trải qua mặc cảm, lo lắng, hoặc cô đơn nếu xu hướng này khó được chấp nhận xã hội.
• Quan hệ xã hội: Dễ gặp định kiến, kỳ thị, khó duy trì mối quan hệ ngoài phạm vi sở thích tình dục.
• Pháp lý: Nếu đối tượng không đủ năng lực đồng thuận, hành vi có thể dẫn đến truy cứu trách nhiệm hình sự.
• Sức khỏe: Nguy cơ mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục (STIs) tồn tại ở mọi lứa tuổi.

Theo nghiên cứu của Ritchie và cộng sự (2013) công bố trên Sexual Offender Treatment, các paraphilia hiếm như gerontophilie có nguy cơ cao dẫn đến cô lập xã hội và rối loạn tâm thần thứ phát nếu không được hỗ trợ kịp thời.

5. Chẩn đoán

Chẩn đoán dựa trên tiêu chuẩn DSM-5 cho paraphilic disorders:

• Trong ít nhất 6 tháng, xuất hiện các tưởng tượng, thôi thúc hoặc hành vi tình dục lặp lại, mãnh liệt với người cao tuổi
• Gây khổ tâm rõ rệt hoặc ảnh hưởng tiêu cực đến công việc, quan hệ xã hội
• Nếu có hành vi, cần xác định yếu tố đồng thuận và năng lực pháp lý của đối tượng

Các phương pháp hỗ trợ chẩn đoán: phỏng vấn tâm lý lâm sàng, bảng câu hỏi paraphilia (Paraphilias Checklist), và đánh giá pháp y khi liên quan đến yếu tố pháp luật.

6. Nguyên tắc điều trị

Điều trị hướng đến giảm bớt ảnh hưởng tiêu cực, giúp người bệnh kiểm soát thôi thúc và duy trì hành vi trong giới hạn hợp pháp.

• Trị liệu tâm lý cá nhân (individual psychotherapy): Giúp người bệnh khám phá nguyên nhân sâu xa, quản lý cảm xúc và xung đột nội tâm.
• Liệu pháp nhận thức – hành vi (cognitive behavioral therapy – CBT): Thay đổi mô hình suy nghĩ và phản ứng trước kích thích tình dục.
• Liệu pháp nhóm (group therapy): Tạo môi trường chia sẻ, giảm cảm giác cô lập.

• Điều trị bằng thuốc: Một số trường hợp sử dụng thuốc ức chế hormon sinh dục nam (antiandrogens) hoặc thuốc chống trầm cảm nhóm SSRI để giảm thôi thúc.

Theo nghiên cứu của Marshall và cộng sự (2011) công bố trên Journal of Sexual Aggression, CBT kết hợp thuốc ức chế hormon giúp giảm 36% tần suất hành vi paraphilia sau 12 tháng.

7. Tiên lượng và dự phòng

Tiên lượng phụ thuộc vào mức độ thuần túy của xu hướng, khả năng kiểm soát hành vi và yếu tố đồng thuận của mối quan hệ. Các trường hợp được hỗ trợ tâm lý sớm, có ý thức tự kiểm soát và không liên quan hành vi phạm pháp thường đạt kết quả tốt. Ngược lại, khi gắn với yếu tố xâm hại hoặc phạm pháp, hậu quả tâm lý và xã hội có thể nghiêm trọng.

Dự phòng tập trung vào giáo dục sức khỏe tình dục, nâng cao nhận thức xã hội về đa dạng xu hướng tình dục, khuyến khích tìm kiếm hỗ trợ chuyên môn khi xu hướng này gây khổ tâm hoặc nguy cơ vi phạm pháp luật.

8. Kết luận

Loạn dục người già (ái lão – gerontophilie) là một dạng paraphilia hiếm, có thể tồn tại như sở thích tình dục cá nhân hoặc trở thành rối loạn khi gây khổ tâm và ảnh hưởng tiêu cực tới cuộc sống. Chẩn đoán và điều trị cần đánh giá toàn diện về tâm lý, hành vi, bối cảnh xã hội và pháp lý. Việc kết hợp trị liệu tâm lý, hỗ trợ xã hội và điều trị bằng thuốc khi cần thiết có thể giúp người bệnh kiểm soát hành vi, duy trì quan hệ tình dục an toàn và hợp pháp, đồng thời cải thiện chất lượng cuộc sống.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)