Nam Giới Trì Hoãn Làm Cha: Rủi Ro Cho Sức Khỏe Thể Chất Và Tinh Thần Của Trẻ Em

---

Xu hướng trì hoãn việc sinh con không còn là đặc quyền của phụ nữ. Ngày càng nhiều nam giới chọn làm cha ở độ tuổi muộn hơn, khi họ đã đạt được sự ổn định về tài chính, sự nghiệp hoặc mối quan hệ. Tuy nhiên, nhiều bằng chứng khoa học gần đây đã đặt ra một câu hỏi lớn: Việc làm cha ở độ tuổi cao có thật sự an toàn cho sức khỏe thể chất và tinh thần của con cái?

1. Suy giảm chất lượng tinh trùng theo tuổi tác

Khi tuổi tác tăng lên, chất lượng tinh trùng (sperm quality) của nam giới không còn như trước. Theo nghiên cứu của Sharma và cộng sự (2015) công bố trên Fertility and Sterility, tuổi tác ảnh hưởng tiêu cực đến thể tích tinh dịch, độ di động (motility), và tỷ lệ tinh trùng có hình dạng bình thường (morphology). Ngoài ra, mức độ tổn thương DNA trong tinh trùng cũng tăng theo thời gian, làm gia tăng đột biến de novo (de novo mutations) – những sai lệch di truyền mới không có ở cha mẹ.

Tinh trùng của đàn ông lớn tuổi chứa nhiều đột biến gen hơn do phân chia tế bào sinh tinh lặp đi lặp lại, tích lũy lỗi di truyền qua thời gian. Theo nghiên cứu của Kong và cộng sự (2012) công bố trên Nature, mỗi năm tuổi tăng thêm ở người cha làm tăng khoảng hai đột biến mới trong hệ gen của con. Các đột biến này tích lũy theo thời gian do quá trình phân chia tế bào sinh tinh (spermatogonial cell division) diễn ra hàng trăm lần trong đời sống người đàn ông, khác với phụ nữ – nơi noãn bào không phân chia sau tuổi dậy thì.

2. Tăng nguy cơ rối loạn phát triển thần kinh ở con

Một trong những rủi ro rõ ràng nhất khi làm cha muộn là sự gia tăng nguy cơ mắc các rối loạn phát triển thần kinh (neurodevelopmental disorders) ở con. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra mối liên hệ giữa tuổi của người cha và nguy cơ mắc tự kỷ (autism spectrum disorder – ASD), tâm thần phân liệt (schizophrenia), và rối loạn tăng động giảm chú ý (attention deficit hyperactivity disorder – ADHD).

Theo nghiên cứu của Reichenberg và cộng sự (2006) công bố trên Archives of General Psychiatry, con của những người cha trên 50 tuổi có nguy cơ mắc tự kỷ cao gấp 5,75 lần so với những người cha dưới 30 tuổi. Tương tự, nghiên cứu quy mô lớn của D’Onofrio và cộng sự (2014) công bố trên JAMA Psychiatry cũng cho thấy nguy cơ mắc tâm thần phân liệt ở con tăng theo tuổi của cha, với mức tăng lên đến 2,1 lần ở nhóm cha từ 45 tuổi trở lên.

Các rối loạn như tự kỷ, tâm thần phân liệt, ADHD, OCD và rối loạn lưỡng cực đều có xu hướng gia tăng ở trẻ có cha lớn tuổi. Nguyên nhân được cho là liên quan đến các đột biến gen mới phát sinh trong quá trình sinh tinh. Các đột biến này ảnh hưởng đến sự phát triển của hệ thần kinh trung ương và quá trình hình thành các kết nối synapse trong não bộ. Ngoài ra, thay đổi epigenetic (biểu sinh) như methyl hóa DNA trong tinh trùng của nam giới lớn tuổi cũng được xem là một cơ chế có thể dẫn đến rối loạn thần kinh ở con.

3. Rủi ro thai kỳ và sức khỏe sơ sinh

Việc làm cha muộn cũng tác động đến sức khỏe trong thai kỳ và các chỉ số sinh học của trẻ sơ sinh. Một phân tích tổng hợp của Khandwala và cộng sự (2018) công bố trên BMJ cho thấy con của những người cha từ 45 tuổi trở lên có nguy cơ sinh non (preterm birth) cao hơn 13%, và nhẹ cân (low birth weight) cao hơn 19% so với nhóm cha từ 25–34 tuổi.

Thai phụ có bạn đời lớn tuổi có nguy cơ sẩy thai và thai lưu cao hơn. Trẻ sinh ra từ cha lớn tuổi có tỷ lệ sinh non và nhẹ cân cao hơn. Điều này được lý giải bởi sự bất thường trong phân tử DNA và giảm chất lượng tinh trùng dẫn đến phôi thai phát triển không ổn định.

4. Nguy cơ di truyền và ung thư thời thơ ấu

Tuổi cha cao có liên quan đến nguy cơ mắc một số bệnh lý di truyền hiếm và ung thư ở trẻ nhỏ. Một số hội chứng gen đơn (monogenic syndromes) như hội chứng Apert, hội chứng Crouzon hay achondroplasia (loạn sản sụn) đã được chứng minh liên quan đến đột biến de novo trong tinh trùng của người cha lớn tuổi.

Theo nghiên cứu của Johnson và cộng sự (2015) công bố trên Nature Reviews Cancer, nguy cơ mắc bệnh bạch cầu cấp dòng lympho (acute lymphoblastic leukemia – ALL) tăng khoảng 13% mỗi 5 năm tăng tuổi cha tại thời điểm thụ thai. Đột biến gen sinh ung phát sinh trong tinh trùng người cha cao tuổi có thể làm tăng nguy cơ ung thư máu ở trẻ.

5. Tác động tâm lý – xã hội

Mặc dù không phải là yếu tố sinh học trực tiếp, nhưng các yếu tố tâm lý – xã hội của việc làm cha muộn cũng cần được cân nhắc. Nam giới lớn tuổi có thể ít năng lượng hơn để tham gia vào các hoạt động thể chất cùng con trẻ. Ngoài ra, khoảng cách thế hệ quá xa có thể tạo ra rào cản trong giao tiếp, cảm xúc và việc chia sẻ giá trị sống.

Khoảng cách thế hệ lớn làm giảm kết nối cảm xúc giữa cha và con; trẻ có nguy cơ mất cha từ sớm, ảnh hưởng sự phát triển tâm lý. Một số nghiên cứu xã hội học cho thấy trẻ có cha lớn tuổi có thể phải đối diện với nguy cơ mất cha ở tuổi còn trẻ, từ đó ảnh hưởng đến phát triển tâm lý và sự ổn định gia đình. Trong một số trường hợp, vai trò nuôi dạy bị chuyển giao quá sớm sang mẹ hoặc người thân khác, làm thay đổi mô hình gắn bó (attachment) tự nhiên của trẻ.

6. Nam giới cũng có “đồng hồ sinh học”

Nếu phụ nữ từ lâu đã được cảnh báo về nguy cơ suy giảm khả năng sinh sản theo tuổi, thì khái niệm “đồng hồ sinh học nam giới” (male biological clock) mới chỉ được nhắc đến trong vài năm trở lại đây. Tuy rằng khả năng sinh sản ở nam không kết thúc hoàn toàn như ở nữ, nhưng rõ ràng là chất lượng di truyền, hormone sinh dục, và sức khỏe sinh sản đều suy giảm theo tuổi tác.

Khác với nữ giới, khả năng sinh sản ở nam giới suy giảm âm thầm nhưng đều đặn. Mỗi năm tuổi tăng làm tăng đột biến gen, giảm testosterone và động lực nuôi dạy con. Theo bài tổng hợp của Ford và cộng sự (2020) trên Nature Reviews Urology, mức testosterone – nội tiết tố sinh dục nam – giảm trung bình 1–2% mỗi năm sau tuổi 30. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng cương, xuất tinh mà còn làm giảm động lực và sức khỏe toàn thân để chăm sóc và nuôi dạy con cái.

7. Kết luận

Làm cha ở tuổi muộn không đơn thuần là vấn đề cá nhân hay xã hội, mà còn là một yếu tố y học đáng cân nhắc. Nhiều bằng chứng khoa học đã chỉ ra mối liên hệ rõ ràng giữa tuổi của người cha và các nguy cơ cho sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của con. Những rủi ro này bao gồm sự gia tăng đột biến gen mới, nguy cơ rối loạn phát triển thần kinh, thai kỳ bất lợi, và cả ung thư thời thơ ấu. Mặc dù mỗi trường hợp đều có tính cá biệt, việc hiểu rõ và chủ động đánh giá rủi ro khi trì hoãn việc sinh con sẽ giúp các cặp đôi có lựa chọn phù hợp và an toàn hơn cho thế hệ tương lai.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)