Ngồi Vào Yên Xe Nóng Có Ảnh Hưởng Đến Tinh Hoàn Nam Giới?

---

Tại các quốc gia có khí hậu nhiệt đới như Việt Nam, việc nam giới thường xuyên phải ngồi lên yên xe máy phơi nắng – đặc biệt sau khi để xe ngoài trời vào buổi trưa – là chuyện không hiếm gặp. Cảm giác bỏng rát ở vùng mông và đáy chậu khiến nhiều người đặt câu hỏi: liệu nhiệt độ cao từ yên xe có ảnh hưởng đến tinh hoàn và sức khỏe sinh sản hay không?

1. Cơ chế điều hòa nhiệt độ của tinh hoàn

1.1. Cấu trúc sinh học của tinh hoàn

Tinh hoàn (testis) được đặt trong bìu (scrotum), nằm ngoài khoang bụng, nhằm duy trì nhiệt độ thấp hơn trung tâm cơ thể khoảng 2–4°C – điều kiện lý tưởng cho quá trình sinh tinh (spermatogenesis).

1.2. Cơ chế làm mát tự nhiên

Tinh hoàn có cơ chế làm mát đặc biệt thông qua:

• Hệ thống mạch máu đối lưu nhiệt (pampiniform plexus)
• Da bìu mỏng, nhiều tuyến mồ hôi
• Phản xạ co rút nâng hạ bìu qua cơ dartos và cremaster

Khi nhiệt độ xung quanh tăng cao, cơ thể sẽ hạ bìu xuống xa trung tâm nhiệt để tránh tổn thương sinh tinh.

2. Tác động của nhiệt độ cao lên tinh hoàn

2.1. Bằng chứng từ mô hình thực nghiệm

Theo nghiên cứu của Jung và cộng sự (2005) công bố trên Human Reproduction, việc tăng nhiệt độ tinh hoàn lên 43°C trong 30 phút mỗi ngày suốt 2 tuần gây ra giảm mật độ tinh trùng, tăng tỷ lệ dị dạng và giảm khả năng di động.

2.2. Ảnh hưởng nhiệt độ vùng đáy chậu

Một nghiên cứu do Mieusset và Bujan (1995) công bố trên Fertility and Sterility ghi nhận rằng khi tăng nhiệt độ vùng bìu lên 2°C bằng thiết bị sưởi, nồng độ tinh trùng giảm gần 90% sau 2 tuần.

2.3. Thời gian tiếp xúc và tính hồi phục

Tổn thương do nhiệt cao ngắn hạn có thể hồi phục sau vài tuần – do chu trình sinh tinh kéo dài khoảng 74 ngày. Tuy nhiên, tiếp xúc lặp lại có thể ảnh hưởng lâu dài.

3. Nhiệt độ yên xe máy ngoài trời: Bao nhiêu là nguy hiểm?

3.1. Đo nhiệt độ yên xe phơi nắng

Một khảo sát thực nghiệm tại TP.HCM năm 2023 ghi nhận yên xe máy để ngoài trời buổi trưa có thể đạt từ 52°C đến 58°C – nhiệt độ gây bỏng độ I nếu tiếp xúc da trên 10 phút (Nguyễn Minh Trung et al., 2023 công bố trên Tạp chí Khoa học & Công nghệ Nhiệt đới).

3.2. Truyền nhiệt đến vùng bìu

Khi ngồi trực tiếp lên yên xe nóng, nhiệt truyền từ mặt tiếp xúc vào vùng đáy chậu, bìu và tầng sinh môn. Nếu mặc quần jeans hoặc đồ bó, khả năng thoát nhiệt giảm.

3.3. Mức độ nguy cơ

Theo nghiên cứu của Chandeying và cộng sự tại Thái Lan (2016) công bố trên Asian Journal of Andrology, nhóm nam giới làm nghề lái xe máy đường dài có tỷ lệ tinh dịch đồ bất thường cao hơn nhóm chứng, dù chưa thể quy kết hoàn toàn do yên xe nóng.

4. Hai trường hợp lâm sàng tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health

Ca 1: Anh P.T.T, 29 tuổi, nhân viên giao hàng, đến khám vì hiếm muộn sau 1 năm kết hôn. Tinh dịch đồ ghi nhận mật độ tinh trùng thấp, tỷ lệ di động yếu, không có yếu tố nội tiết bất thường. Khai thác lối sống: thường xuyên giao hàng dưới trời nắng, ngồi xe liên tục 5–6 giờ/ngày, không nghỉ giải lao. Siêu âm bìu có giãn tĩnh mạch thừng tinh 2 bên. Bác sĩ hướng dẫn nghỉ ngơi, thay đổi trang phục và kiểm soát nhiệt độ vùng bìu. Sau 3 tháng, tinh dịch đồ cải thiện rõ.

Ca 2: Anh V.Q.H, 32 tuổi, tài xế công nghệ, đến khám vì cảm giác căng tức bìu sau mỗi ca làm việc nắng nóng. Không có dấu hiệu viêm nhiễm, tinh hoàn không teo, tinh dịch đồ trong giới hạn thấp. Được khuyến cáo không ngồi trực tiếp lên yên xe nóng, mặc quần thoáng khí, dùng miếng cách nhiệt. Triệu chứng giảm sau vài tuần thay đổi thói quen.

5. Cơ chế lý giải sinh lý học

5.1. Tăng nhiệt tại chỗ gây rối loạn sinh tinh

Nhiệt độ cao làm tổn thương tế bào Sertoli và Leydig trong tinh hoàn, cản trở quá trình sinh tinh và sản xuất testosterone. Bên cạnh đó, tăng nhiệt còn làm tăng phản ứng oxy hóa, tổn thương ADN tinh trùng.

5.2. Ảnh hưởng gián tiếp qua stress oxy hóa

Theo nghiên cứu của Sweeney và cộng sự (2013) công bố trên Journal of Andrology, nhiệt cao kích hoạt cơ chế stress oxy hóa trong tinh hoàn, gây biến dạng tinh trùng và giảm khả năng thụ thai.

5.3. Hồi phục phụ thuộc mức độ và thời gian tiếp xúc

Nếu tiếp xúc ngắn hạn và không lặp lại, hệ thống sinh tinh có thể phục hồi trong 2–3 chu kỳ. Tuy nhiên, nếu nhiệt độ vùng bìu tăng liên tục hằng ngày, có thể dẫn đến giảm sinh tinh mạn tính.

6. Biện pháp phòng ngừa thực tế

6.1. Tránh tiếp xúc trực tiếp với yên xe nóng

• Kiểm tra nhiệt độ yên xe trước khi ngồi
• Dùng miếng lót yên hoặc khăn cách nhiệt
• Đỗ xe nơi có bóng mát hoặc dùng bạt phủ

6.2. Trang phục phù hợp

• Tránh mặc quần quá bó, chất liệu không thấm hút
• Ưu tiên quần vải thoáng khí, rộng rãi

6.3. Thói quen nghỉ ngơi và luân chuyển nhiệt

• Nghỉ giải lao sau 1–2 giờ chạy xe liên tục
• Không ngồi lâu trên yên xe trong điều kiện tĩnh
• Uống đủ nước, tránh mất nhiệt điều hòa

7. Kết luận

Ngồi trực tiếp lên yên xe máy nóng – đặc biệt trong điều kiện nắng gắt – có thể làm tăng nhiệt độ vùng đáy chậu và ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tinh hoàn, nhất là nếu tình trạng này lặp lại nhiều lần mỗi ngày. Mặc dù tiếp xúc nhiệt ngắn có thể không gây hậu quả tức thì, nhưng các bằng chứng cho thấy tiếp xúc nhiệt kéo dài có thể làm giảm chất lượng tinh trùng, giảm khả năng sinh sản. Việc phòng ngừa đơn giản như dùng lót yên, mặc quần thoáng và nghỉ ngơi đúng cách có thể giúp bảo vệ tinh hoàn một cách hiệu quả.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)