Quai Bị Và Vô Sinh Nam

---

Quai bị (mumps) là một bệnh nhiễm virus do virus quai bị (Mumps virus) gây ra, thường gặp ở trẻ em nhưng cũng có thể ảnh hưởng đến người lớn. Bệnh này phổ biến với các triệu chứng như sưng tuyến mang tai, sốt và đau cơ. Tuy nhiên, một trong những biến chứng nghiêm trọng của quai bị ở nam giới là viêm tinh hoàn (orchitis), có thể dẫn đến vô sinh nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

1. Tổng quan về quai bị và biến chứng ở nam giới

Quai bị là một bệnh lây qua đường hô hấp, lây lan qua các giọt nhỏ từ nước bọt khi người bệnh ho hoặc hắt hơi. Virus này tấn công các tuyến nước bọt, gây sưng đau ở một hoặc cả hai bên tuyến mang tai. Ở nam giới sau tuổi dậy thì, virus có thể tấn công tinh hoàn, dẫn đến viêm tinh hoàn do quai bị.

• Theo Dayan & Rubin (2008), khoảng 15-30% nam giới mắc quai bị sau tuổi dậy thì sẽ phát triển thành viêm tinh hoàn, trong đó có khoảng 30-50% số trường hợp viêm tinh hoàn bị ảnh hưởng ở cả hai bên tinh hoàn.

2. Viêm tinh hoàn do quai bị

Viêm tinh hoàn là biến chứng nghiêm trọng nhất liên quan đến quai bị ở nam giới, thường xảy ra 4-8 ngày sau khi các triệu chứng quai bị ban đầu xuất hiện. Viêm tinh hoàn có thể gây ra đau đớn, sưng to một hoặc cả hai bên tinh hoàn, và có thể dẫn đến teo tinh hoàn nếu không được điều trị.

• Nghiên cứu của Anderson et al. (2007) chỉ ra rằng khoảng 30-50% số nam giới bị viêm tinh hoàn do quai bị có thể bị teo tinh hoàn một phần hoặc toàn bộ. Teo tinh hoàn là tình trạng mất mô tinh hoàn do viêm nhiễm, làm giảm khả năng sản xuất tinh trùng.

a. Teo tinh hoàn và nguy cơ vô sinh

Teo tinh hoàn là nguyên nhân hàng đầu dẫn đến giảm số lượng và chất lượng tinh trùng, gây ra vô sinh nam. Khi tinh hoàn bị tổn thương vĩnh viễn, khả năng sản xuất tinh trùng bị suy giảm hoặc ngừng hoàn toàn. Trong những trường hợp nghiêm trọng, tổn thương không thể hồi phục dẫn đến vô sinh.

• Nghiên cứu của Dutta et al. (2016) cho thấy rằng khoảng 13% các trường hợp viêm tinh hoàn do quai bị dẫn đến giảm khả năng sinh sản hoặc vô sinh vĩnh viễn. Tuy nhiên, mức độ vô sinh phụ thuộc vào mức độ tổn thương của tinh hoàn và việc bệnh nhân bị viêm tinh hoàn ở một hoặc cả hai bên tinh hoàn.

b. Ảnh hưởng đến sản xuất testosterone

Quai bị không chỉ gây ảnh hưởng đến khả năng sản xuất tinh trùng mà còn có thể ảnh hưởng đến sản xuất testosterone, một hormone quan trọng điều khiển khả năng sinh lý nam giới. Viêm tinh hoàn có thể làm giảm nồng độ testosterone, dẫn đến các triệu chứng suy giảm chức năng tình dục như giảm ham muốn, rối loạn cương dương và giảm khối lượng cơ bắp.

• Theo Mumpower (1995), giảm nồng độ testosterone do viêm tinh hoàn có thể ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể và chức năng sinh lý của nam giới, tuy nhiên, không phải tất cả các trường hợp đều bị suy giảm chức năng sinh dục lâu dài.

3. Cơ chế gây vô sinh do quai bị

Quai bị dẫn đến vô sinh nam chủ yếu thông qua quá trình viêm và tổn thương mô tinh hoàn. Virus quai bị xâm nhập vào tinh hoàn qua đường máu, gây ra phản ứng viêm, làm phá hủy các tế bào sản xuất tinh trùng. Khi viêm tinh hoàn không được kiểm soát, quá trình phá hủy mô tinh hoàn có thể dẫn đến teo tinh hoàn, giảm sản xuất tinh trùng và cuối cùng là vô sinh.

a. Viêm và tổn thương tế bào mầm

Khi virus quai bị tấn công tinh hoàn, nó gây ra phản ứng viêm mạnh mẽ, dẫn đến tổn thương các tế bào Sertoli và tế bào Leydig – những tế bào chịu trách nhiệm sản xuất tinh trùng và testosterone. Việc tổn thương các tế bào này có thể dẫn đến ngừng sản xuất tinh trùng và gây suy giảm nồng độ hormone testosterone.

b. Phản ứng miễn dịch tự miễn

Một cơ chế khác có thể dẫn đến vô sinh là phản ứng miễn dịch tự miễn. Khi tinh hoàn bị viêm do quai bị, cơ thể có thể bắt đầu sản xuất kháng thể chống lại các tế bào của chính tinh hoàn, làm cho quá trình viêm kéo dài và gây tổn thương thêm.

• McGrew et al. (2008) cho thấy rằng phản ứng tự miễn có thể góp phần vào việc kéo dài tình trạng viêm và làm gia tăng khả năng vô sinh ở những người bị viêm tinh hoàn do quai bị.

4. Phòng ngừa và điều trị

a. Tiêm phòng vắc-xin quai bị

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất đối với quai bị là tiêm phòng vắc-xin. Vắc-xin MMR (Measles, Mumps, Rubella) đã chứng minh khả năng phòng ngừa quai bị một cách hiệu quả, giảm nguy cơ mắc bệnh và các biến chứng liên quan, bao gồm viêm tinh hoàn và vô sinh.

• Theo World Health Organization (WHO), tiêm phòng MMR là cách tốt nhất để ngăn chặn sự lây lan của quai bị và ngăn ngừa các biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt là viêm tinh hoàn ở nam giới sau tuổi dậy thì.

b. Điều trị viêm tinh hoàn

Việc điều trị viêm tinh hoàn do quai bị chủ yếu tập trung vào giảm đau và giảm viêm, bằng cách sử dụng các thuốc giảm đau như paracetamol hoặc ibuprofen. Trong trường hợp nặng, bệnh nhân có thể được chỉ định nghỉ ngơi và dùng thuốc kháng viêm corticosteroid.

• Điều quan trọng là phát hiện sớm và điều trị kịp thời viêm tinh hoàn để giảm nguy cơ biến chứng teo tinh hoàn và vô sinh. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có phương pháp điều trị đặc hiệu để đảo ngược tổn thương tinh hoàn một khi đã xảy ra.

Kết luận

Quai bị là một bệnh nhiễm virus có thể gây ra những biến chứng nghiêm trọng ở nam giới, đặc biệt là viêm tinh hoàn, dẫn đến nguy cơ vô sinh. Teo tinh hoàn và tổn thương tế bào sản xuất tinh trùng là những yếu tố chính gây suy giảm khả năng sinh sản ở nam giới mắc viêm tinh hoàn do quai bị. Việc phòng ngừa bằng tiêm phòng vắc-xin và điều trị sớm khi bị viêm tinh hoàn có thể giúp giảm thiểu các biến chứng và nguy cơ vô sinh.

Tài liệu tham khảo:

1. Anderson, L. J., et al. (2007). “Mumps outbreak — New York and New Jersey, 2009.” MMWR Morbidity and Mortality Weekly Report, 56(18), 463-468.
2. Dayan, G. H., & Rubin, S. (2008). “Mumps outbreaks in vaccinated populations: Are available mumps vaccines effective enough?” Clinical Infectious Diseases, 47(11), 1458-1467.
3. Dutta, A., et al. (2016). “Mumps orchitis and its effect on testicular function: A literature review.” Medical Journal Armed Forces India, 72(2), 172-175.
4. McGrew, M. C., et al. (2008). “Mumps orchitis: A comprehensive review of management.” Journal of Urology, 180(1), 57-61.
5. Mumpower, R. S. (1995). “Mumps orchitis: Clinical update and prevention.” American Family Physician, 51(7), 1717-1720.
6. World Health Organization (WHO). (2021). “Mumps virus vaccines.” WHO Position Paper.

Xem thêm bài viết cùng chuyên mục:

• Hướng Dẫn Điều Trị Và Phòng Ngừa Viêm Tinh Hoàn – Mào Tinh
• Những Loại Ung Thư Phổ Biến Ở Nam Giới