Tuyến tiền liệt (prostate gland) là cơ quan nhỏ nằm ngay dưới bàng quang, bao quanh đoạn đầu của niệu đạo, đóng vai trò quan trọng trong chức năng sinh sản và bài tiết nước tiểu. Khi tuổi tác tăng lên, tuyến tiền liệt dễ mắc các bệnh lý như viêm tuyến tiền liệt (prostatitis), tăng sản lành tính tuyến tiền liệt (benign prostatic hyperplasia – BPH), thậm chí ung thư tuyến tiền liệt (prostate cancer). Nhiều bệnh lý này có thể phòng ngừa hoặc phát hiện sớm, nếu nam giới không mắc phải những sai lầm phổ biến sau đây.

1. Chủ quan trước các triệu chứng tiểu tiện bất thường

Không ít nam giới cho rằng tiểu đêm, tiểu khó, tiểu yếu là chuyện bình thường của tuổi trung niên, nên tự chịu đựng mà không đi khám. Tuy nhiên, đây chính là những dấu hiệu điển hình của bệnh lý tuyến tiền liệt, đặc biệt là BPH hoặc viêm mạn tính.

Theo nghiên cứu của Kupelian và cộng sự (2006) công bố trên Journal of Urology, hơn 60% nam giới trên 50 tuổi có triệu chứng đường tiểu dưới (lower urinary tract symptoms – LUTS), nhưng chỉ khoảng 30% trong số đó đi khám chuyên khoa. Sự trì hoãn này dẫn đến chẩn đoán muộn và điều trị khó khăn hơn.

2. Ngồi lâu, ít vận động

Việc ngồi nhiều, đặc biệt ở nhân viên văn phòng, tài xế, người chơi game… làm giảm tuần hoàn vùng chậu, tăng nguy cơ ứ đọng máu tại tuyến tiền liệt và gây viêm mạn tính.

Nghiên cứu của Zhang và cộng sự (2020) trên Prostate International cho thấy những người ngồi quá 6 tiếng mỗi ngày có nguy cơ viêm tuyến tiền liệt mạn tính cao hơn 1.8 lần so với nhóm vận động thường xuyên.

3. Nhịn tiểu thường xuyên

Thói quen nhịn tiểu khiến nước tiểu ứ đọng trong bàng quang lâu, làm tăng áp lực lên tuyến tiền liệt và dễ gây viêm nhiễm ngược dòng. Đây là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn đến viêm tuyến tiền liệt ở người trẻ tuổi.

Ngoài ra, nhịn tiểu kéo dài còn khiến cơ vòng bàng quang hoạt động kém hiệu quả, góp phần làm trầm trọng thêm các triệu chứng LUTS.

4. Quan hệ tình dục không điều độ hoặc thủ dâm quá mức

Tình trạng xuất tinh quá nhiều lần trong thời gian ngắn có thể kích thích tuyến tiền liệt hoạt động quá tải, gây viêm. Ngược lại, kiêng cữ kéo dài cũng khiến dịch tuyến ứ đọng, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển.

Theo phân tích của Liang và cộng sự (2015) công bố trên Asian Journal of Andrology, tần suất xuất tinh lý tưởng để duy trì sức khỏe tuyến tiền liệt là 2–4 lần mỗi tuần, tuỳ theo độ tuổi và thể trạng.

5. Lạm dụng rượu bia, thuốc lá và đồ cay nóng

Chất kích thích làm giãn mạch ngoại vi, tăng sung huyết vùng chậu và gây rối loạn vi tuần hoàn tuyến tiền liệt. Rượu bia và thuốc lá cũng làm tăng stress oxy hoá, phá huỷ mô tuyến và ảnh hưởng xấu đến hệ miễn dịch.

Một nghiên cứu của Park và cộng sự (2017) trên Korean Journal of Urology ghi nhận mối liên hệ chặt giữa tiêu thụ rượu bia nhiều và nguy cơ tăng sản tuyến tiền liệt ở nam giới Hàn Quốc từ 40–65 tuổi.

6. Tự ý dùng thuốc bổ thận, thuốc tăng cường sinh lý không rõ nguồn gốc

Nhiều nam giới dùng các sản phẩm quảng cáo tăng sinh lực, cường dương mà không rõ thành phần, có thể chứa steroid, chất kích thích, gây rối loạn nội tiết, phù nề và viêm tuyến tiền liệt.

Một số trường hợp còn bị nhiễm khuẩn từ thuốc giả, gây viêm nhiễm nặng hơn. TS.BS.CK2 Trà Anh Duy từng cảnh báo rằng các loại thuốc bôi hoặc uống trôi nổi ngoài thị trường có thể gây kích ứng niệu đạo, viêm tuyến tiền liệt mạn tính và rối loạn xuất tinh.

7. Trường hợp lâm sàng tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health

Ca bệnh 1: Anh N.H.L, 40 tuổi, làm việc văn phòng, đến khám vì tiểu nhiều lần, cảm giác tiểu không hết và đau tức nhẹ vùng bụng dưới. Anh thường ngồi làm việc liên tục 5–6 giờ mà không đứng dậy, đồng thời có thói quen uống ít nước để tránh phải đi vệ sinh. Khám lâm sàng ghi nhận vùng tầng sinh môn hơi căng, siêu âm phát hiện tuyến tiền liệt 30g, tồn lưu sau tiểu 70ml. Chẩn đoán: viêm tuyến tiền liệt mạn tính do thói quen ít vận động và uống nước thiếu. Sau khi điều trị 3 tuần bằng thuốc giãn cơ trơn và thay đổi thói quen sinh hoạt, triệu chứng cải thiện rõ rệt.

Ca bệnh 2: Anh P.H.Q, 44 tuổi, đến khám vì đau vùng tầng sinh môn âm ỉ, tiểu khó và giảm ham muốn. Anh từng tự điều trị bằng thuốc nam mua tại chợ, uống liên tục 2 tháng. Siêu âm tuyến tiền liệt phát hiện kích thước tăng nhẹ, nhu mô có vùng phản âm không đồng nhất. Xét nghiệm PSA bình thường, tinh dịch đồ ghi nhận bạch cầu ++. Chẩn đoán: viêm tuyến tiền liệt mạn tính do vi khuẩn. Sau khi được hướng dẫn ngưng thuốc, sử dụng kháng sinh phối hợp và liệu pháp hỗ trợ điều chỉnh hành vi sinh hoạt, anh cải thiện rõ rệt sau 6 tuần.

8. Khuyến cáo từ bác sĩ nam học

• Không xem nhẹ triệu chứng tiểu tiện bất thường, nên đi khám khi có bất kỳ thay đổi nào
• Tránh lạm dụng thực phẩm chức năng không rõ nguồn gốc
• Giữ đời sống tình dục điều độ, hợp lý
• Vận động thường xuyên, hạn chế ngồi lâu quá 1 giờ liên tục
• Uống đủ nước, tránh nhịn tiểu

Theo TS.BS.CK2 Trà Anh Duy, việc phòng ngừa bệnh lý tuyến tiền liệt cần bắt đầu từ những hành vi rất nhỏ trong đời sống thường ngày, nhưng lại có tác động lớn về lâu dài.

9. Khi nào cần đi khám bác sĩ nam khoa?

Nam giới nên chủ động thăm khám khi gặp các dấu hiệu bất thường như:

• Tiểu khó, tiểu yếu, tiểu rắt, tiểu đêm nhiều lần
• Cảm giác tiểu không hết hoặc căng tức vùng dưới rốn
• Đau tức vùng tầng sinh môn, bìu, thắt lưng hoặc vùng chậu
• Giảm ham muốn, rối loạn cương, xuất tinh đau hoặc bất thường
• Có tiền sử dùng thực phẩm chức năng, thuốc không rõ nguồn gốc liên quan đến sinh lý

Việc khám sớm không chỉ giúp phát hiện và điều trị bệnh kịp thời mà còn phòng ngừa các biến chứng lâu dài ảnh hưởng đến chất lượng sống và khả năng sinh sản.

Kết luận

Tuyến tiền liệt là cơ quan dễ bị tổn thương bởi lối sống thiếu lành mạnh và thói quen chủ quan của nam giới. Việc phòng ngừa bệnh không chỉ dừng ở việc uống thuốc hay điều trị khi có bệnh, mà cần xây dựng thói quen khoa học: từ vệ sinh cá nhân, đời sống tình dục, vận động, cho đến cách lựa chọn sản phẩm hỗ trợ. Phát hiện sớm, can thiệp kịp thời và lối sống lành mạnh là chìa khóa để giữ vững phong độ và sức khoẻ sinh lý bền lâu.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)