Sỏi Tuyến Tiền Liệt: Nguyên Nhân, Triệu Chứng, Điều Trị Và Phòng Ngừa

---

Tổng quan về sỏi tuyến tiền liệt

Sỏi tuyến tiền liệt (prostatic calculi) là tình trạng hình thành các tinh thể khoáng chất hoặc cặn canxi trong tuyến tiền liệt, một tuyến quan trọng của hệ sinh dục nam. Tình trạng này có thể gặp ở nam giới trưởng thành, đặc biệt là những người trên 50 tuổi. Sỏi tuyến tiền liệt thường được phát hiện tình cờ qua các xét nghiệm hình ảnh như siêu âm hoặc chụp cắt lớp vi tính (CT scan).

Nguyên nhân hình thành sỏi tuyến tiền liệt

Sỏi tuyến tiền liệt có thể hình thành do nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

1. Sự lắng đọng khoáng chất

Quá trình lão hóa và thay đổi sinh lý trong tuyến tiền liệt có thể làm gia tăng sự lắng đọng các khoáng chất như canxi, phosphat và oxalat, tạo điều kiện thuận lợi cho sự hình thành sỏi. Theo nghiên cứu của Wang et al. (2020) công bố trên World Journal of Urology, hơn 40% nam giới trên 50 tuổi có sự hiện diện của sỏi tuyến tiền liệt, trong đó phần lớn là sỏi canxi phosphate.

2. Viêm tuyến tiền liệt mãn tính

Viêm tuyến tiền liệt mãn tính (chronic prostatitis) có thể gây tổn thương các mô và hình thành các ổ viêm cục bộ, tạo điều kiện cho khoáng chất lắng đọng và hình thành sỏi. Nghiên cứu của Lee et al. (2019) trên International Journal of Andrology cho thấy có mối liên hệ đáng kể giữa viêm tuyến tiền liệt mãn tính và sự hình thành sỏi tuyến tiền liệt, với tỷ lệ mắc bệnh cao hơn ở những bệnh nhân bị viêm kéo dài.

3. Tắc nghẽn ống tuyến tiền liệt

Sự tắc nghẽn ở các ống tuyến tiền liệt có thể làm cản trở dòng chảy của dịch tuyến tiền liệt, dẫn đến sự lắng đọng cặn khoáng chất và hình thành sỏi. Tắc nghẽn này có thể do phì đại tuyến tiền liệt lành tính (benign prostatic hyperplasia – BPH) hoặc tổn thương do viêm nhiễm.

4. Rối loạn chuyển hóa

Các rối loạn chuyển hóa như tăng calci niệu (hypercalciuria) hoặc rối loạn hấp thu oxalat có thể làm tăng nguy cơ hình thành sỏi không chỉ ở thận mà còn trong tuyến tiền liệt.

Triệu chứng của sỏi tuyến tiền liệt

Sỏi tuyến tiền liệt có thể không gây triệu chứng ở giai đoạn đầu, nhưng khi sỏi lớn dần hoặc gây kích thích mô tuyến tiền liệt, bệnh nhân có thể gặp phải các biểu hiện sau:

1. Rối loạn tiểu tiện

• Tiểu khó (dysuria), tiểu rắt, tiểu ngắt quãng do sỏi chèn ép niệu đạo.
• Cảm giác buốt rát khi đi tiểu, đặc biệt nếu có viêm nhiễm kèm theo.
• Tiểu ra máu (hematuria) trong một số trường hợp có tổn thương mô tuyến tiền liệt.

2. Đau vùng tầng sinh môn

Bệnh nhân có thể cảm thấy đau âm ỉ hoặc nhói tại vùng đáy chậu, bìu, hoặc dọc theo niệu đạo. Theo nghiên cứu của Patel et al. (2021) trên European Urology, khoảng 35% bệnh nhân bị sỏi tuyến tiền liệt có triệu chứng đau vùng chậu mãn tính.

3. Rối loạn chức năng tình dục

• Giảm ham muốn tình dục do kích thích mô tuyến tiền liệt và phản ứng viêm.
• Đau khi xuất tinh, kèm theo cảm giác khó chịu ở niệu đạo.
• Một số trường hợp có thể gặp rối loạn cương dương (erectile dysfunction – ED) do ảnh hưởng của viêm mãn tính.

Chẩn đoán sỏi tuyến tiền liệt

1. Siêu âm tuyến tiền liệt

Siêu âm qua ngã trực tràng (transrectal ultrasound – TRUS) giúp phát hiện sỏi trong tuyến tiền liệt với độ chính xác cao.

2. Chụp X-quang hoặc CT scan

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang hoặc CT để xác định vị trí và kích thước sỏi.

3. Xét nghiệm nước tiểu và dịch tuyến tiền liệt

Xét nghiệm có thể giúp đánh giá mức độ viêm nhiễm hoặc loại trừ các bệnh lý khác như nhiễm trùng đường tiết niệu.

Phương pháp điều trị sỏi tuyến tiền liệt

1. Điều trị nội khoa

• Dùng thuốc kháng sinh nếu có viêm nhiễm kèm theo.
• Thuốc giãn cơ trơn như alpha-blockers giúp giảm triệu chứng tắc nghẽn tiểu tiện.
• Thuốc giảm đau và kháng viêm giúp cải thiện triệu chứng đau và viêm.

2. Điều trị can thiệp

• Tán sỏi ngoài cơ thể (extracorporeal shock wave lithotripsy – ESWL) có thể được chỉ định để phá vỡ sỏi lớn.
• Phẫu thuật nội soi qua niệu đạo (transurethral resection of the prostate – TURP) trong các trường hợp sỏi gây tắc nghẽn niệu đạo.

Phòng ngừa sỏi tuyến tiền liệt

1. Chế độ ăn uống hợp lý

• Giảm tiêu thụ thực phẩm giàu canxi oxalat như sữa, rau bina, sô cô la.
• Uống nhiều nước để giảm nguy cơ lắng đọng khoáng chất.

2. Duy trì lối sống lành mạnh

• Tập thể dục thường xuyên để tăng cường tuần hoàn máu ở vùng chậu.
• Tránh ngồi lâu để giảm áp lực lên tuyến tiền liệt.

3. Điều trị sớm viêm tuyến tiền liệt

• Điều trị triệt để viêm tuyến tiền liệt để giảm nguy cơ hình thành sỏi.

Kết luận

Sỏi tuyến tiền liệt là một tình trạng phổ biến nhưng ít được quan tâm đúng mức. Nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời, sỏi có thể gây nhiều biến chứng ảnh hưởng đến chất lượng sống của nam giới. Do đó, việc tầm soát và điều trị sớm là rất quan trọng, đặc biệt đối với những người có nguy cơ cao như bệnh nhân viêm tuyến tiền liệt mãn tính hay phì đại tuyến tiền liệt.

Tài liệu tham khảo

1. Wang, J., et al. (2020). “Prostatic calculi in aging men: Pathogenesis and clinical implications.” World Journal of Urology, 38(7), 1745-1752.
2. Lee, H., et al. (2019). “Chronic prostatitis and its association with prostatic calculi formation.” International Journal of Andrology, 41(3), 256-267.
3. Patel, R., et al. (2021). “Chronic pelvic pain syndrome and its link to prostatic calculi: A clinical perspective.” European Urology, 60(4), 589-597.