Sự Gia Tăng Nhiễm HIV Trong Nhóm MSM Trẻ Tuổi

---

Tình hình nhiễm HIV đang có những biến động đáng lo ngại trong nhóm nam có quan hệ tình dục đồng giới (men who have sex with men – MSM), đặc biệt ở độ tuổi trẻ từ 16 đến 30. Tại nhiều quốc gia, bao gồm cả Việt Nam, tỷ lệ lây nhiễm HIV ở nhóm MSM trẻ tuổi đang tăng nhanh, bất chấp sự sẵn có của các công cụ dự phòng hiệu quả như PrEP (pre-exposure prophylaxis – dự phòng trước phơi nhiễm). Sự gia tăng này đòi hỏi các chuyên gia y tế, cộng đồng và cơ quan chính sách phải có cách tiếp cận mới, toàn diện và phù hợp với đặc điểm của thế hệ trẻ.

1. Nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ nhiễm HIV gia tăng ở MSM trẻ tuổi

Một nghiên cứu của Beyrer và cộng sự (2016) công bố trên The Lancet HIV cho thấy, sự gia tăng tỉ lệ nhiễm HIV ở MSM trẻ có liên quan đến nhiều yếu tố xã hội và hành vi, nổi bật là sự gia tăng quan hệ tình dục không an toàn, bạn tình không cố định và thiếu kiến thức về HIV.

Tại Việt Nam, dữ liệu từ Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho thấy tỉ lệ nhiễm HIV trong nhóm MSM đã vượt qua nhóm tiêm chích ma túy. Trong đó, nhóm trẻ tuổi có xu hướng quan hệ tình dục sớm, ít sử dụng bao cao su, và không xét nghiệm HIV định kỳ.

2. Các yếu tố nguy cơ chính

2.1. Yếu tố xã hội: Áp lực từ định kiến xã hội, gia đình khiến nhiều MSM trẻ giấu kín xu hướng tính dục. Điều này khiến họ không dễ dàng tiếp cận thông tin đúng đắn và tránh xa các dịch vụ y tế vì lo sợ bị kỳ thị. Theo nghiên cứu của Logie và cộng sự (2019) trên Journal of the International AIDS Society, kỳ thị nội tâm (internalized stigma) làm giảm khả năng tìm kiếm dịch vụ chăm sóc HIV một cách chủ động.

2.2. Yếu tố hành vi: Nhiều MSM trẻ tuổi chưa có kỹ năng đàm phán tình dục an toàn, thường xuyên sử dụng chất kích thích (chemsex), và thay đổi bạn tình liên tục. Sự thiếu hụt về giáo dục giới tính toàn diện trong nhà trường và cộng đồng càng khiến tình trạng này trở nên trầm trọng.

2.3. Yếu tố y tế: Sự thiếu tin tưởng vào nhân viên y tế, lo sợ bị tiết lộ thông tin cá nhân khiến MSM trẻ không đi khám hoặc từ chối tham gia các chương trình PrEP. Ngoài ra, không phải cơ sở y tế nào cũng thân thiện với cộng đồng LGBT, tạo thêm rào cản trong tiếp cận.

3. Mạng xã hội và hành vi tình dục không an toàn

Các ứng dụng hẹn hò như Grindr, Blued hay Hornet… giúp MSM trẻ dễ dàng tiếp cận bạn tình. Tuy nhiên, theo nghiên cứu của Sun và cộng sự (2020) công bố trên AIDS and Behavior, việc sử dụng ứng dụng hẹn hò thường xuyên liên quan đến tỉ lệ quan hệ tình dục không an toàn cao hơn.

Điều này không chỉ đến từ việc gặp gỡ nhanh chóng, mà còn vì văn hóa “hook-up” phổ biến trên các nền tảng này. MSM trẻ tuổi có thể cảm thấy dễ dàng kết nối, nhưng lại thiếu thời gian để xây dựng sự tin tưởng nhằm đàm phán về an toàn tình dục.

4. Kỳ thị và phân biệt đối xử

Kỳ thị từ cộng đồng, gia đình và thậm chí cả nhân viên y tế là rào cản lớn đối với công tác phòng chống HIV. Một nghiên cứu tại TP.HCM thực hiện năm 2022 cho thấy gần 40% MSM dưới 25 tuổi không dám đến cơ sở y tế để xét nghiệm HIV vì lo ngại bị lộ danh tính hoặc bị phán xét.

Sự thiếu an toàn tâm lý (psychological safety) trong môi trường y tế là nguyên nhân khiến nhóm này chọn cách tự điều trị hoặc không điều trị, dẫn đến phát hiện muộn hoặc tiếp tục lây truyền HIV cho người khác.

5. Đánh giá hiệu quả các chương trình hiện tại

5.1. PrEP: Chương trình PrEP hiện nay vẫn chủ yếu tiếp cận nhóm MSM trưởng thành và ổn định hơn về tài chính. MSM trẻ tuổi gặp rào cản chi phí, thiếu cam kết sử dụng thuốc đúng liều. Theo một khảo sát do PATH Vietnam thực hiện năm 2021, có đến 38% MSM dưới 25 tuổi từng bỏ liều PrEP ít nhất 3 lần trong vòng 3 tháng.

5.2. Truyền thông và xét nghiệm: Các chương trình truyền thông vẫn còn mang tính một chiều, thiếu sự tương tác và cá nhân hóa. MSM trẻ có xu hướng tiếp nhận thông tin qua mạng xã hội, nhưng lại bị bỏ sót trong các chiến dịch truyền thống.

6. Hai trường hợp lâm sàng tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health

Trường hợp 1: Bạn T.T.T, 22 tuổi, đến khám tại Trung tâm vì đau rát khi tiểu và nổi mụn ở vùng sinh dục. Sau khi được bác sĩ Trà Anh Duy khám và làm xét nghiệm, bạn được chẩn đoán mắc cả HIV giai đoạn đầu và giang mai (syphilis). Bạn cho biết đã từng có hơn 10 bạn tình trong 6 tháng, chủ yếu gặp qua app hẹn hò. Không sử dụng bao cao su thường xuyên và chưa từng xét nghiệm HIV trước đó. Bệnh nhân được giới thiệu đến cơ sở điều trị và theo dõi HIV.

Trường hợp 2: Bạn N.V.H, 19 tuổi, được người yêu cũ dẫn đến khám sau khi có biểu hiện sốt nhẹ và nổi hạch bẹn. Kết quả cho thấy bạn dương tính với HIV và viêm gan B. Bạn cho biết có quan hệ đồng giới nhưng giấu kín gia đình và bạn bè, sống nội tâm và từng có ý định tự tử khi biết tin nhiễm HIV. Bác sĩ Duy đã tư vấn hỗ trợ tâm lý và kết nối giới thiệu đến cơ sở điều trị HIV.

7. Giải pháp tăng cường tiếp cận y tế không rào cản

• Tạo không gian khám chữa bệnh thân thiện với người trẻ và cộng đồng LGBT.
• Tập huấn nhân viên y tế về bình đẳng giới và ứng xử không kỳ thị.
• Mở rộng mô hình xét nghiệm tại cộng đồng.
• Triển khai tư vấn online, chatbot hỗ trợ ẩn danh.

8. Tận dụng công nghệ để giáo dục phòng HIV

Các ứng dụng nhắn tin, mạng xã hội và game tương tác có thể trở thành công cụ mạnh mẽ để giáo dục giới tính an toàn. Tại Thái Lan, chương trình testBKK đã sử dụng các influencer trên mạng để vận động MSM trẻ xét nghiệm HIV. Tại Việt Nam, các dự án cộng đồng cũng là một ví dụ cho thấy hiệu quả của truyền thông gần gũi và định hướng đúng nhóm đối tượng.

9. Kết luận

Tình trạng gia tăng nhiễm HIV ở MSM trẻ tuổi là hệ quả của nhiều yếu tố đan xen: hành vi nguy cơ, rào cản xã hội, thiếu thông tin, và hệ thống y tế chưa đủ nhạy cảm văn hóa. Việc giảm tỷ lệ lây nhiễm HIV trong nhóm này cần sự phối hợp đa ngành: y tế, giáo dục, công nghệ và cộng đồng. Các chương trình hiện tại cần được trẻ hóa nội dung, linh hoạt hình thức, và đặc biệt chú trọng yếu tố tâm lý và kỳ thị để thực sự hiệu quả với MSM trẻ.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)