Thuốc “Bổ Dương” Trong Y Học Cổ Truyền: Cân Bằng Âm Dương, Nâng Cao Sức Khỏe

---

Y học cổ truyền (YHCT) là một hệ thống y học lâu đời, dựa trên quan niệm về sự cân bằng Âm Dương và sự hài hòa giữa các tạng phủ trong cơ thể. Theo YHCT, “Dương” đại diện cho sự vận động, nóng, sáng sủa, trong khi “Âm” đại diện cho sự tĩnh lặng, lạnh, tối tăm. Sức khỏe được duy trì khi Âm và Dương trong cơ thể cân bằng. Khi Dương bị suy yếu (Dương hư), cơ thể sẽ xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi, chán ăn, tay chân lạnh, suy giảm chức năng sinh lý… Lúc này, việc sử dụng thuốc bổ dương là cần thiết để khôi phục sự cân bằng Âm Dương, nâng cao sức khỏe.

Bài viết này sẽ giới thiệu một số loại thuốc bổ dương thường được sử dụng trong YHCT, cơ chế tác dụng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng.

Các loại thuốc bổ dương thường dùng

Thuốc bổ dương trong YHCT rất đa dạng, có thể chia thành nhiều nhóm dựa trên nguồn gốc và tác dụng của chúng. Dưới đây là một số loại thường gặp:

• Nhóm thảo dược:

• Ba kích (Radix Morindae officinalis): Có vị cay, ngọt, tính ấm, quy kinh Thận, Can. Tác dụng bổ Thận tráng dương, khỏe gân cốt, thường dùng trong các trường hợp liệt dương, di tinh, mộng tinh, đau lưng, mỏi gối. Theo nghiên cứu của Wang và cộng sự (2017) công bố trên tạp chí Journal of Ethnopharmacology, Ba kích có chứa các hoạt chất có tác dụng kích thích sản sinh testosterone, cải thiện chức năng cương dương ở chuột cống đực.
• Dâm dương hoắc (Herba Epimedii): Có vị ngọt, tính ấm, quy kinh Thận, Can. Tác dụng bổ Thận tráng dương, cường gân cốt, trừ phong thấp, thường dùng cho các trường hợp yếu sinh lý, liệt dương, đau lưng, mỏi gối.
• Nhục thung dung (Herba Cistanches): Có vị ngọt, mặn, tính ấm, quy kinh Thận, Đại tràng. Tác dụng bổ Thận ích tinh, tráng dương, nhuận tràng, thường dùng cho các trường hợp liệt dương, di tinh, táo bón, yếu sinh lý.
• Phúc bồn tử (Fructus Rubi): Có vị chua, ngọt, tính ấm, quy kinh Thận. Tác dụng bổ Thận tráng dương, cố tinh, kiện tỳ chỉ tả, thường dùng trong các trường hợp di tinh, mộng tinh, tiểu tiện không tự chủ, tiêu chảy.
• Đỗ trọng (Cortex Eucommiae): Có vị ngọt, tính ấm, quy kinh Can, Thận. Tác dụng bổ Can Thận, cường gân cốt, an thai, thường dùng cho các trường hợp liệt dương, di tinh, đau lưng, mỏi gối, thai động.
• Nhóm động vật:
• Nhung hươu (Cornu Cervi Pantotrichum): Có vị ngọt, mặn, tính ấm, quy kinh Thận, Can. Tác dụng bổ Thận tráng dương, sinh tinh tủy, ích khí huyết, thường dùng cho các trường hợp sinh lý yếu, liệt dương, thiếu máu, suy nhược cơ thể.

• Hải cẩu (Otaria flavescens): Có vị mặn, tính ấm, quy kinh Thận. Tác dụng bổ Thận tráng dương, ích tinh, thường dùng trong các trường hợp liệt dương, di tinh, suy nhược thần kinh.
• Tắc kè (Gecko gecko): Có vị mặn, tính ấm, quy kinh Phế, Thận. Tác dụng bổ Phế Thận, tráng dương, trừ đờm, thường dùng cho các trường hợp hen suyễn, ho khan, liệt dương, di tinh.

2. Cơ chế tác dụng

Thuốc bổ dương trong YHCT hoạt động theo nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm:

• Kích thích sản sinh testosterone: Một số loại thuốc như Ba kích, Dâm dương hoắc có chứa các hoạt chất có tác dụng kích thích quá trình sản sinh testosterone tự nhiên của cơ thể.

• Cải thiện lưu thông máu: Nhiều loại thuốc bổ dương có tác dụng hành khí, hoạt huyết, giúp tăng cường lưu thông máu đến các cơ quan sinh dục, cải thiện chức năng cương dương.
• Bồi bổ tinh khí: Theo YHCT, “tinh” là căn bản của sự sống, là nguồn gốc của sinh lực. Thuốc bổ dương có tác dụng bổ Thận, ích tinh, giúp tăng cường sinh lực cho cơ thể.
• Tăng cường chức năng của các tạng phủ: Thuốc bổ dương không chỉ tác động trực tiếp lên cơ quan sinh dục mà còn giúp điều hòa chức năng của các tạng phủ khác như Thận, Can, Tỳ, giúp cơ thể khỏe mạnh và tăng cường sức đề kháng.
  • Theo nghiên cứu của Zhang và cộng sự (2005) công bố trên tạp chí Journal of Traditional Chinese Medicine, thuốc bổ dương trong YHCT có thể tác động lên trục não bộ – tuyến yên – tinh hoàn, giúp điều hòa nội tiết tố và cải thiện chức năng sinh lý nam giới.

3. Những lưu ý khi sử dụng thuốc bổ dương

Mặc dù thuốc bổ dương có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng cần phải cẩn trọng và tuân thủ nguyên tắc của YHCT:

• Chẩn đoán đúng thể bệnh: YHCT phân biệt nhiều thể bệnh khác nhau, mỗi thể lại có phương pháp điều trị riêng. Vì vậy, trước khi sử dụng thuốc bổ dương, cần được bác sĩ YHCT khám và chẩn đoán thể bệnh chính xác. Không nên tự ý mua thuốc về uống.
• Lựa chọn thuốc phù hợp: Tùy thuộc vào thể trạng và tình trạng bệnh của mỗi người mà bác sĩ sẽ kê đơn thuốc phù hợp. Không nên lạm dụng thuốc bổ dương hoặc dùng thuốc không đúng chỉ định.
• Liều lượng và thời gian sử dụng: Cần tuân thủ đúng liều lượng và thời gian sử dụng thuốc theo chỉ dẫn của bác sĩ.
• Kết hợp với chế độ ăn uống và sinh hoạt lành mạnh: Thuốc bổ dương chỉ có tác dụng hỗ trợ, không thể thay thế hoàn toàn cho một lối sống lành mạnh. Cần kết hợp sử dụng thuốc với chế độ ăn uống khoa học, tập thể dục thường xuyên, ngủ đủ giấc và giữ tinh thần thoải mái.

Kết luận

Thuốc bổ dương trong YHCT là một phương pháp trị liệu có giá trị, giúp cân bằng Âm Dương trong cơ thể, nâng cao sức khỏe và cải thiện chức năng sinh lý nam giới. Tuy nhiên, việc sử dụng cần phải dựa trên sự chẩn đoán và hướng dẫn của bác sĩ YHCT có chuyên môn, tránh tự ý mua thuốc về dùng, gây ảnh hưởng đến sức khỏe.

Tài liệu tham khảo

1. Wang, Z., et al. (2017). The effects of Morinda officinalis on sexual function in male rats. Journal of Ethnopharmacology, 209, 164-170.
2. Zhang, Z.J., et al. (2005). Effects of traditional Chinese medicine on hypothalamic-pituitary-testicular axis. Journal of Traditional Chinese Medicine, 25(1), 1-6.