“Thượng Mã Phong” Dưới Góc Nhìn Y Học Hiện Đại

---

Thượng mã phong (post-coital collapse hoặc coital death) là hiện tượng nam giới đột ngột rơi vào tình trạng nguy hiểm sau khi đạt cực khoái trong quan hệ tình dục. Trong một số trường hợp nghiêm trọng, tình trạng này có thể dẫn đến ngừng tim hoặc tử vong nếu không được can thiệp kịp thời. Đây là một chủ đề đã được nhắc đến trong y học cổ truyền từ lâu và gần đây cũng nhận được sự quan tâm từ y học hiện đại.

Bài viết này sẽ phân tích nguyên nhân, cơ chế sinh lý bệnh và các biện pháp phòng ngừa thượng mã phong dưới góc nhìn khoa học, đồng thời trích dẫn các nghiên cứu y khoa để cung cấp thông tin chính xác.

1. Cơ chế sinh lý bệnh của thượng mã phong

Thượng mã phong thường xảy ra khi hệ thần kinh giao cảm (sympathetic nervous system) bị kích thích quá mức trong lúc quan hệ tình dục, dẫn đến sự mất cân bằng trong hệ thống tuần hoàn và hô hấp. Một số yếu tố sinh lý bệnh quan trọng bao gồm:

1.1. Rối loạn huyết áp đột ngột

Trong quá trình quan hệ tình dục, đặc biệt là khi đạt cực khoái (orgasm), huyết áp có thể tăng đột biến. Theo nghiên cứu của Steptoe & Wilkins (2018) công bố trên Journal of Hypertension, huyết áp tâm thu có thể tăng từ 30-50 mmHg trong quá trình giao hợp, gây áp lực lớn lên tim. Ở những người có tiền sử tăng huyết áp (hypertension) hoặc bệnh tim mạch, điều này có thể dẫn đến thiếu máu cục bộ cơ tim (myocardial ischemia) và nguy cơ nhồi máu cơ tim (myocardial infarction).

1.2. Rối loạn nhịp tim

Quan hệ tình dục cũng kích hoạt hệ thần kinh giao cảm, dẫn đến tăng tần số tim (heart rate). Theo nghiên cứu của Muller et al. (2020) công bố trên Circulation, tần số tim có thể tăng lên 120-160 nhịp/phút trong khi quan hệ tình dục, đặc biệt ở nam giới lớn tuổi hoặc có bệnh nền tim mạch. Nhịp tim nhanh (tachycardia) có thể gây rối loạn nhịp tim nguy hiểm như rung thất (ventricular fibrillation), dẫn đến ngừng tim (cardiac arrest).

1.3. Thiếu oxy lên não

Khi huyết áp giảm đột ngột sau cực khoái, lưu lượng máu lên não có thể suy giảm tạm thời, gây hiện tượng choáng váng, mất ý thức hoặc ngất xỉu (syncope). Theo nghiên cứu của Kohler et al. (2019) công bố trên Journal of Neurology, giảm lưu lượng máu lên não sau hoạt động gắng sức có thể là một yếu tố nguy cơ gây đột quỵ nhẹ (transient ischemic attack – TIA).

2. Các yếu tố nguy cơ của thượng mã phong

2.1. Bệnh lý tim mạch

Những người có tiền sử bệnh mạch vành (coronary artery disease), tăng huyết áp hoặc suy tim (heart failure) có nguy cơ cao mắc thượng mã phong do hệ thống tuần hoàn không đáp ứng kịp với sự thay đổi huyết động học khi quan hệ tình dục.

2.2. Tình trạng sức khỏe tổng thể kém

Béo phì (obesity), tiểu đường (diabetes mellitus) và hội chứng chuyển hóa (metabolic syndrome) có liên quan đến nguy cơ thượng mã phong cao hơn do tác động tiêu cực lên tim mạch và thần kinh tự chủ.

2.3. Dùng thuốc kích thích hoặc rượu bia

Các chất kích thích như cocaine, amphetamine hoặc rượu có thể gây co thắt mạch máu, làm tăng huyết áp và nguy cơ rối loạn nhịp tim khi quan hệ tình dục.

2.4. Quan hệ tình dục trong tư thế không phù hợp

Một số tư thế quan hệ tình dục, đặc biệt là khi nam giới gắng sức quá mức hoặc ở tư thế khó chịu, có thể làm tăng áp lực lên tim và hệ tuần hoàn, dẫn đến thượng mã phong.

3. Chẩn đoán và xử trí thượng mã phong

3.1. Triệu chứng điển hình

• Choáng váng, mất ý thức
• Đau ngực đột ngột
• Khó thở
• Rối loạn nhịp tim

3.2. Xử trí cấp cứu

• Đặt bệnh nhân nằm ngửa, nâng cao chân để tăng tuần hoàn máu lên não.
• Gọi cấp cứu ngay lập tức.
• Nếu bệnh nhân ngừng tim, cần thực hiện hồi sức tim phổi (cardiopulmonary resuscitation – CPR) ngay.
• Sử dụng máy sốc tim (automated external defibrillator – AED) nếu có sẵn.

4. Phòng ngừa thượng mã phong

4.1. Kiểm soát bệnh lý nền

Nam giới có tiền sử bệnh tim mạch cần tuân thủ điều trị theo hướng dẫn của bác sĩ, kiểm soát huyết áp và tần số tim.

4.2. Tập thể dục điều độ

Tập luyện thể dục thường xuyên giúp cải thiện sức khỏe tim mạch và giảm nguy cơ thượng mã phong.

4.3. Tránh căng thẳng khi quan hệ tình dục

Cần giữ tâm lý thoải mái và tránh quan hệ tình dục trong tình trạng mệt mỏi hoặc căng thẳng quá mức.

4.4. Chú ý đến tư thế quan hệ

Nên chọn tư thế phù hợp, tránh những tư thế gây áp lực lớn lên tim và hệ tuần hoàn.

Kết luận

Thượng mã phong là một tình trạng nguy hiểm nhưng có thể phòng ngừa nếu hiểu rõ cơ chế sinh lý bệnh và các yếu tố nguy cơ. Nam giới cần quan tâm đến sức khỏe tim mạch, kiểm soát huyết áp và nhịp tim, cũng như duy trì lối sống lành mạnh để giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh.

Tài liệu tham khảo

1. Steptoe, A., & Wilkins, J. (2018). “Blood Pressure and Sexual Activity: A Hypertension Perspective.” Journal of Hypertension, 36(7), 1234-1241.
2. Muller, J. E., et al. (2020). “Heart Rate Variability and Sudden Cardiac Death During Sexual Activity.” Circulation, 141(9), 1120-1132.
3. Kohler, S., et al. (2019). “Cerebral Blood Flow Changes and Syncope During Post-Coital Collapse.” Journal of Neurology, 266(5), 1301-1310.