Tổng Quan Các Biện Pháp Tránh Thai Ở Nam Giới

---

Tránh thai (contraception) là một trong những chiến lược y tế quan trọng nhằm kiểm soát sinh sản, bảo vệ sức khỏe tình dục và góp phần ổn định xã hội. Trong khi hầu hết các biện pháp tránh thai hiện nay tập trung vào phụ nữ, nam giới cũng có nhiều lựa chọn. Việc nghiên cứu và áp dụng các phương pháp tránh thai ở nam giới không chỉ phân bổ công bằng trách nhiệm sinh sản giữa hai giới, mà còn mở ra hướng tiếp cận mới trong y học sinh sản.

1. Bao cao su

Bao cao su (condom) là biện pháp tránh thai phổ biến nhất ở nam giới, hoạt động bằng cách tạo hàng rào cơ học ngăn tinh trùng đi vào âm đạo.

• Ưu điểm: hiệu quả tránh thai cao khi sử dụng đúng cách, đồng thời phòng ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục (sexually transmitted infections – STIs).
• Nhược điểm: tỷ lệ thất bại có thể lên đến 13% mỗi năm do sử dụng không đúng.
• Số liệu: theo nghiên cứu của Trussell (2011) công bố trên Contraception, tỷ lệ thất bại của bao cao su khi sử dụng hoàn hảo là 2%, nhưng trong thực tế lên đến 18%.

2. Xuất tinh ngoài

Xuất tinh ngoài (coitus interruptus – withdrawal method) là phương pháp tránh thai lâu đời, trong đó nam giới rút dương vật ra khỏi âm đạo trước khi xuất tinh.

• Ưu điểm: đơn giản, không tốn chi phí.
• Nhược điểm: hiệu quả thấp do khó kiểm soát thời điểm, tinh dịch có thể rò rỉ sớm.
• Số liệu: tỷ lệ thất bại lên đến 22% trong sử dụng điển hình (Trussell, 2011, Contraception).

3. Thắt ống dẫn tinh

Thắt ống dẫn tinh (vasectomy) là một thủ thuật ngoại khoa cắt và thắt ống dẫn tinh để ngăn tinh trùng xuất hiện trong tinh dịch.

• Ưu điểm: an toàn, hiệu quả cao, lâu dài.
• Nhược điểm: khó hồi phục hoàn toàn; một số ít trường hợp tái thông tự phát.
• Số liệu: theo nghiên cứu của Labrecque (2016) công bố trên Canadian Urological Association Journal, tỷ lệ thất bại sau thắt ống dẫn tinh chỉ 0,15%.

4. Các biện pháp tránh thai nội tiết

4.1. Testosterone và progestin

Các nghiên cứu sử dụng testosterone hoặc phối hợp với progestin nhằm ức chế sản xuất tinh trùng (spermatogenesis).

• Cơ chế: hormon ngoại sinh gây ức chế tuyến yên tiết FSH và LH, làm giảm sinh tinh.
• Theo nghiên cứu của Wang và cộng sự (2009) công bố trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, hiệu quả ức chế tinh trùng xuống dưới ngưỡng 1 triệu/mL đạt 95%.

4.2. Các dạng bào chế

• Tiêm bắp testosterone undecanoate.
• Cấy dưới da que chứa progestin.
• Gel testosterone phối hợp nestorone bôi da.

Nhược điểm chính là tác dụng phụ (mụn, thay đổi tâm trạng, tăng cân) và sự chấp nhận của nam giới chưa cao.

5. Thuốc không nội tiết

5.1. Gossypol

Chiết xuất từ hạt bông, có khả năng ức chế sinh tinh. Tuy nhiên, độc tính cao và gây giảm kali máu khiến thuốc không được ứng dụng rộng rãi.

5.2. RISUG và Vasalgel

RISUG (Reversible Inhibition of Sperm Under Guidance): polymer tiêm vào ống dẫn tinh, bất hoạt tinh trùng khi chúng đi qua.
Vasalgel: một dạng gel polymer đang nghiên cứu tại Mỹ.

Theo nghiên cứu của Guha (2005) công bố trên Contraception, RISUG có hiệu quả tránh thai kéo dài hơn 10 năm, có thể đảo ngược bằng tiêm dung dịch đặc hiệu.

6. Biện pháp vật lý và thử nghiệm mới

• Nhiệt độ: tăng nhiệt tinh hoàn (qua tắm nước nóng, mặc quần bó sát) có thể làm giảm sinh tinh, nhưng chưa được chuẩn hóa thành biện pháp tránh thai chính thức.
• Siêu âm tinh hoàn: nghiên cứu giai đoạn thử nghiệm cho thấy sóng siêu âm liều cao có thể tạm thời ức chế sinh tinh.
• Ức chế kênh ion CatSper: đang nghiên cứu thuốc uống có khả năng ngăn cản tinh trùng di chuyển.

7. Các yếu tố ảnh hưởng đến lựa chọn biện pháp

• Hiệu quả: nam giới thường ưu tiên phương pháp có hiệu quả cao như thắt ống dẫn tinh hoặc thuốc nội tiết.
• Đảo ngược: nhiều người e ngại thắt ống dẫn tinh vì tính vĩnh viễn.
• Tác dụng phụ: lo ngại về ảnh hưởng hormon, rối loạn chuyển hóa.
• Tính chấp nhận văn hóa – xã hội: vẫn còn rào cản khi nam giới tham gia vào kiểm soát sinh sản.

8. Trường hợp lâm sàng

Trường hợp 1
Nam 36 tuổi, đã có hai con, mong muốn không sinh thêm. Bệnh nhân chọn phương pháp thắt ống dẫn tinh. Sau thủ thuật, tinh dịch đồ kiểm tra sau 3 tháng cho thấy không còn tinh trùng. Hiệu quả tránh thai đạt tuyệt đối.
Khuyến cáo của TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: thắt ống dẫn tinh là lựa chọn an toàn, cần tư vấn kỹ về tính chất lâu dài.

Trường hợp 2
Nam 32 tuổi, mong muốn trì hoãn sinh con trong 5 năm, không muốn thắt ống dẫn tinh. Bệnh nhân tham gia thử nghiệm gel testosterone – nestorone. Sau 16 tuần, mật độ tinh trùng giảm từ 32 triệu/mL xuống 0,7 triệu/mL.
Khuyến cáo của TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: biện pháp nội tiết hứa hẹn nhưng cần theo dõi tác dụng phụ lâu dài.

9. Kết luận

Tránh thai ở nam giới có nhiều lựa chọn từ truyền thống (bao cao su, xuất tinh ngoài) đến can thiệp y khoa (thắt ống dẫn tinh, nội tiết, RISUG). Trong tương lai, thuốc tránh thai nam đường uống và các kỹ thuật mới sẽ mở rộng thêm lựa chọn. Tuy nhiên, yếu tố chấp nhận xã hội, an toàn lâu dài và khả năng đảo ngược cần được xem xét kỹ lưỡng. Phối hợp trách nhiệm giữa nam và nữ trong kế hoạch hóa gia đình sẽ giúp nâng cao hiệu quả kiểm soát sinh sản.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)