Vì Sao Nam Giới Thích Xây Dựng Cơ Bắp?

---

Phòng gym ngày càng đông hơn, không chỉ vì mong muốn cải thiện thể chất mà còn để thể hiện đẳng cấp, giá trị bản thân. Cơ bắp mạnh mẽ không chỉ là dấu hiệu của sức khỏe, mà còn là cột mốc tâm lý cho chính những người luyện tập. Vậy điều gì thật sự thúc đẩy những nỗ lực tập luyện không ngừng nghỉ ấy?

1. Cơ bắp như biểu tượng về sức mạnh và nam tính

Trong tiến hóa, nam giới săn mồi, chiến đấu và bảo vệ bầy đàn – tất cả đều đòi hỏi thể lực và sức mạnh. Sự lột tả này còn đọng mãi trong tiềm thức của con người hiện đại. Cơ thể săn chắc trở thành biểu tượng của năng lực sinh tồn (survival ability) và thu hút tình dục (sexual selection).

Frederick & Haselton (2007) công bố trên Evolution and Human Behavior đã chỉ ra rằng phụ nữ đánh giá nam giới cơ bắp thu hút hơn trong bối cảnh hẹn hò ngắn hạn. Không chỉ vậy, cơ bắp còn mang giá trị trong xã hội đương đại – một người đàn ông trông mạnh mẽ sẽ tạo ấn tượng về sự tự tin, quyền lực và khả năng hỗ trợ gia đình.

2. Xây dựng cơ bắp để khẳng định bản dạng cá nhân

Phải công nhận rằng gym là nơi để thử thách ý chí. Việc kiểm soát chế độ ăn, kiên trì tập luyện, đối mặt với cơn đau cơ đều là thử thách bản thân. Mỗi khi cơ thể phản ứng bằng múi cơ, đây không chỉ là thành quả vật lý mà còn là lòng tự trọng được củng cố – một minh chứng cho tinh thần kỷ luật và tự chủ.

Khái niệm body investment đề cập đến việc sử dụng cơ thể để xây dựng hình ảnh cá nhân (self-identity). Leone et al. (2017) trên Body Image phân tích rằng người tập gym lâu dài gắn liền cảm giác tự tin của họ với diện mạo hình thể – gym trở thành hành trình tự khẳng định mình.

3. So sánh xã hội và áp lực hình mẫu

Mạng xã hội làm phẳng mọi rào cản địa lý – điều này giúp gymnerds dễ dàng nhìn thấy và so sánh. Những hình “cơ cuồn cuộn”, múi sáu sắc lạnh phủ sóng mạng xã hội tạo ra tiêu chuẩn ngày càng khắt khe. Khi người ta cứ sống cạnh hình ảnh “chuẩn”, nếu không có cơ bắp nổi bật, họ cảm thấy bản thân… thiếu thốn.

Theo Griffiths et al. (2018) trên Journal of Health Psychology, tiếp xúc với các hình thể lý tưởng tăng nguy cơ rối loạn hình ảnh cơ thể (body dysmorphia) – nam giới có thể mất tự tin khi hình ảnh của mình “chưa đủ lớn, chưa đủ đẹp”.

4. Sức mạnh thể chất là phương tiện giảm stress

Trong khi cuộc sống hiện đại dễ làm người ta mệt mỏi tâm lý, gym lại trở thành nơi giải tỏa. Khi ép cơ, tim đập nhanh, mồ hôi chảy, não bộ tiết ra endorphin – chất giảm đau tự nhiên. Đây chính là lý do nhiều người chọn tập luyện thay vì uống thuốc, thay vì… nói chuyện.

Nghiên cứu của Berger & Motl (2000) cho thấy tập thể hình đều đặn giúp giảm stress, lo âu và trầm cảm so với nhóm không vận động. Vì vậy, cơ bắp không chỉ là ngoại hình mà còn là lá chắn tinh thần.

5. Xây dựng cơ bắp để cảm nhận giá trị xã hội

Cơ bắp là “ngôn ngữ không lời” trong giao tiếp hàng ngày. Trong nhiều môi trường như quân đội, công ty, cộng đồng, người “khoe được cơ” thường tạo được ấn tượng mạnh về sức khỏe, năng lực và sự nghiêm túc. Không ít người đã tận dụng hình thể để gây thiện cảm, tăng uy tín cá nhân, và thậm chí mở ra cơ hội nghề nghiệp mới.

Pope et al. (2000) trên American Journal of Psychiatry nhận định hình mẫu cơ bắp có tác động liên tục trong văn hóa đại chúng và doanh nghiệp, trở thành một trong các yếu tố định hình trải nghiệm và công nhận xã hội.

6. Tâm lý “phải thắng”, áp lực nội tại và sự ám ảnh cơ thể

Ngoài mong muốn, nhiều người rơi vào áp lực nội tâm: “Tôi phải khỏe hơn, cơ tôi phải sắc hơn người khác”. Khi mục tiêu trở thành thử thách vô tận, họ sẽ cảm thấy bất mãn dù cơ thể đã phát triển – dấu hiệu của rối loạn ám ảnh cơ bắp (muscle dysmorphia). Người mắc phải luôn thấy cơ mình nhỏ, không đủ, và liên tục tìm cách cải thiện.

Theo Pope et al. (1997), dạng rối loạn này đi kèm triệu chứng lo âu, trầm cảm và có thể dẫn đến việc tự dùng thuốc hay chất cấm mà không có hướng dẫn y tế.

7. Trường hợp lâm sàng

Ca lâm sàng 1: Anh L.V.H, 29 tuổi, nhân viên marketing, tìm đến Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health vì rối loạn cương dương (erectile dysfunction) kéo dài – dù vẫn có khả năng cương khi xem nội dung kích thích thị giác. Anh chia sẻ: “Tôi tập gym 5 buổi/tuần, kiểm soát khẩu phần nghiêm ngặt, gần đây còn thử testosterone gel do bạn giới thiệu”. Xét nghiệm cho thấy testosterone nội sinh giảm còn 7.5 nmol/L (giới hạn bình thường: 10.41–34.7 nmol/L). Tinh hoàn teo nhẹ, kiểm tra tâm lý cho thấy lo âu và áp lực “phải khoe cơ”.

Khuyến cáo từ TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: “Không thiếu người vì tự ti hình thể mà trượt tâm lý – phức tạp hơn rối loạn chức năng thể chất. Phải xác định được giới hạn cá nhân, chế độ tập dưỡng bảo sức khỏe tâm lý.”

Ca lâm sàng 2: Anh T.Q.B, 24 tuổi, sinh viên thể thao, đến khám vì loét, mụn viêm và căng thẳng kéo dài. Anh luyện tập nghiêm ngặt đến mức chế độ ăn chỉ gồm rau, thịt trắng, sử dụng whey và creatine liên tục. Cơ thể gầy, cơ săn chắc nhưng nhỏ, tâm trạng bất ổn. Anh nói “mình còn chưa đẹp, còn phải ép cơ hơn nữa”. Kiểm tra cho thấy không có rối loạn nội tiết tố nhưng có dấu hiệu body dysmorphia và chỉ số stress cao.

Khuyến cáo từ TS.BS.CK2 Trà Anh Duy: “Mục tiêu không phải số cân nâng, mà là hành trình giữ mình trong lành, cả thể chất lẫn tinh thần. Cần củng cố tư duy: tập vì mình, không phải vì hình ảnh trưng bày.”

Kết luận

Xây dựng cơ bắp không chỉ là hành trình thể chất mà còn là câu chuyện tinh thần. Khi cơ thể trở thành biểu tượng cá nhân, công cụ giao tiếp, và đôi khi là thước đo giá trị, việc tập luyện dễ bị kéo vào vòng xoáy tự so sánh và ám ảnh. Để cơ bắp thực sự mang lại sức khỏe và tự tin, nam giới cần tập luyện có mục tiêu, kiểm soát tâm lý và tránh bị chi phối bởi hình mẫu lý tưởng không phù hợp với chính mình.

Tài liệu tham khảo

1. Frederick, D. A., & Haselton, M. G. (2007). Why Is Muscularity Sexy? Evolution and Human Behavior, 28(2), 106–117.
2. Leone, J. E., et al. (2017). The Psychosocial Impact of Body Investment. Body Image, 22, 1–10.
3. Griffiths, S., et al. (2018). Exposure to Idealized Images and Body Image Disturbance. Journal of Health Psychology, 23(8), 1040–1050.
4. Berger, B. G., & Motl, R. W. (2000). Exercise and Mood. Journal of Sport Behavior, 23(3), 214–230.
5. Pope, H. G., et al. (2000). The Adonis Complex. American Journal of Psychiatry, 157(8), 1291–1296.
6. Pope, H. G., et al. (1997). Muscle Dysmorphia: An Emerging Syndrome. Psychosomatics, 38(6), 548–557.