Vì Sao Nam Giới Trung Niên Bỗng Hưng Phấn Như Tuổi Đôi Mươi? (Tăng Ham Muốn Tình Dục Ở Tuổi Trung Niên)

---

Trong khi nhiều nam giới bước vào tuổi trung niên bắt đầu than phiền về sự sụt giảm ham muốn, rối loạn cương hoặc mệt mỏi tâm lý, thì lại có một số trường hợp “bỗng nhiên” cảm thấy hưng phấn hơn, nhu cầu tình dục tăng mạnh, thậm chí vượt qua cả thời trai trẻ. Hiện tượng này khiến chính người trong cuộc cũng bối rối và đôi khi lo lắng vì cho rằng đó là dấu hiệu bất thường. Tuy nhiên, từ góc độ y học nam khoa, tăng ham muốn tình dục ở nam giới trung niên có thể bắt nguồn từ nhiều yếu tố sinh học, tâm lý, lối sống hoặc bệnh lý tiềm ẩn.

Ca bệnh 1: Anh T.N.V, 48 tuổi, đến khám tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health vì cảm thấy gần đây tăng ham muốn đột ngột, có thể quan hệ mỗi ngày 1–2 lần trong nhiều tuần liên tục mà không thấy mệt. Vợ anh cũng tỏ ra bất ngờ trước sự thay đổi này. Khai thác bệnh sử ghi nhận anh vừa thay đổi công việc, nghỉ hưu sớm, tập gym đều đặn và sử dụng viên bổ sung testosterone mua qua mạng. Kết quả xét nghiệm cho thấy testosterone toàn phần tăng vượt mức bình thường, chỉ số PSA bình thường, siêu âm tuyến tiền liệt không bất thường. Bệnh nhân được chẩn đoán tăng ham muốn thứ phát do sử dụng testosterone ngoại sinh. Được tư vấn ngưng thuốc, theo dõi nội tiết định kỳ.

Ca bệnh 2: Anh L.H.T, 52 tuổi, đến khám vì cảm thấy gần đây nhu cầu quan hệ tăng mạnh, đồng thời gặp khó khăn trong kiểm soát xung động tình dục. Anh cho biết mình thường xuyên xem phim khiêu dâm và có cảm giác “bị ám ảnh tình dục”. Khai thác sâu về tâm lý, bác sĩ ghi nhận bệnh nhân đang trong giai đoạn ly hôn, sống một mình và thường xuyên mất ngủ. Sau khi làm các đánh giá tâm lý và loại trừ nguyên nhân thực thể, bệnh nhân được hướng dẫn trị liệu tâm lý hành vi nhận thức (CBT) phối hợp điều chỉnh giấc ngủ, kiểm soát nội dung tiếp xúc.

1. Vai trò của testosterone nội sinh

Testosterone là hormone chính của nam giới, giữ vai trò trung tâm trong điều hòa ham muốn tình dục (libido), chức năng cương và sinh tinh. Thông thường, nồng độ testosterone giảm dần sau tuổi 30. Tuy nhiên, ở một số người, sự sụt giảm này không rõ rệt, hoặc có thể có giai đoạn “bù trừ” tăng nhẹ do hoạt động vùng dưới đồi – tuyến yên – tinh hoàn (hypothalamic–pituitary–testicular axis) thay đổi.

Theo nghiên cứu của Harman và cộng sự (2001) trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, có đến 20% nam giới trên 60 tuổi vẫn duy trì được mức testosterone >500 ng/dL mà không cần điều trị. Điều này lý giải vì sao một số người vẫn duy trì hoặc thậm chí tăng ham muốn trong giai đoạn trung niên.

2. Yếu tố tâm lý xã hội và thay đổi môi trường sống

Nam giới trung niên trải qua nhiều giai đoạn chuyển tiếp: ly hôn, nghỉ hưu, con cái trưởng thành, hoặc có mối quan hệ mới. Những thay đổi này có thể kích thích sự “trỗi dậy” của ham muốn vốn bị kiềm chế nhiều năm. Trong tâm lý học, hiện tượng này tương tự với giai đoạn “hồi xuân”.

Một nghiên cứu của Corona và cộng sự (2010) trên Journal of Sexual Medicine chỉ ra rằng yếu tố tâm lý, đặc biệt cảm giác tự do sau giai đoạn áp lực hôn nhân, có thể đóng vai trò trong việc tăng hoạt động tình dục ở nam giới tuổi trung niên.

3. Tăng cường thể lực, thay đổi lối sống

Việc cải thiện chế độ ăn, tập luyện thể thao (đặc biệt là bài tập tăng testosterone tự nhiên như tập tạ, HIIT), ngủ đủ giấc… đều góp phần cải thiện nồng độ testosterone nội sinh. Điều này có thể kéo theo sự cải thiện rõ rệt về ham muốn.

Một nghiên cứu của Hayes và cộng sự (2017) công bố trên Mayo Clinic Proceedings cho thấy chỉ sau 12 tuần thay đổi lối sống, nhóm nam giới trung niên béo phì có mức testosterone tăng trung bình 125 ng/dL và cải thiện đáng kể ham muốn tình dục.

4. Tác động của các chất kích thích hoặc thuốc

Việc sử dụng testosterone ngoại sinh, các loại thuốc tăng cường sinh lý không kê đơn, steroid đồng hóa… có thể dẫn đến tăng ham muốn giả tạo. Điều này thường đi kèm với mất cân bằng nội tiết, có thể gây teo tinh hoàn, rối loạn cương về lâu dài nếu không được kiểm soát.

Bên cạnh đó, các chất kích thích như rượu, cần sa liều thấp, một số thuốc chống trầm cảm (bupropion) cũng được ghi nhận có thể làm tăng hoạt động tình dục thoáng qua.

5. Rối loạn kiểm soát xung động, nghiện tình dục và tổn thương thần kinh trung ương

Trong một số trường hợp, tăng ham muốn không xuất phát từ sinh lý thông thường mà là biểu hiện của rối loạn kiểm soát xung động (impulse control disorder) hoặc nghiện tình dục (hypersexual disorder). Đây là tình trạng được mô tả rõ trong DSM-5, có thể đi kèm với rối loạn trầm cảm, rối loạn lo âu hoặc stress kéo dài.

Đặc biệt, một số tổn thương thực thể ở hệ thần kinh trung ương cũng có thể gây ra hiện tượng tăng ham muốn bất thường. Sau tai biến mạch máu não (stroke), chấn thương sọ não hoặc u não, nếu vùng vỏ trán (frontal lobe) hoặc vùng dưới đồi (hypothalamus) – nơi điều hòa hành vi và bản năng tình dục – bị ảnh hưởng, bệnh nhân có thể biểu hiện các hành vi tình dục không kiểm soát.

Theo một nghiên cứu của Mendez và cộng sự (2000) công bố trên Journal of Neuropsychiatry and Clinical Neurosciences, rối loạn hành vi tình dục xảy ra ở khoảng 7–10% bệnh nhân có tổn thương vùng trán ổ mắt (orbitofrontal cortex), bao gồm tăng ham muốn, thay đổi xu hướng tình dục, hoặc hành vi tình dục không phù hợp.

Nam giới trung niên sống một mình, ít kết nối xã hội, có tiền sử sang chấn hoặc mất kiểm soát cảm xúc là nhóm dễ bị ảnh hưởng và cần được đánh giá kết hợp giữa chuyên khoa nội thần kinh – tâm thần – nam học. Khi nào cần lo lắng về việc tăng ham muốn?

Tăng ham muốn không phải lúc nào cũng là dấu hiệu tích cực. Nếu tình trạng này:

• Kéo dài và làm ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc
• Gây xung đột trong mối quan hệ vợ chồng hoặc xã hội
• Kèm theo sử dụng chất kích thích, các hành vi nguy cơ
• Đi kèm thay đổi tâm lý như mất ngủ, bồn chồn, cáu gắt

…thì cần được đánh giá bởi bác sĩ chuyên khoa nam học hoặc tâm lý lâm sàng để tìm nguyên nhân và có hướng can thiệp phù hợp.

TS.BS.CK2 Trà Anh Duy khuyến cáo rằng: “Dù là hồi xuân sinh lý hay tăng ham muốn bệnh lý, điều quan trọng nhất là nam giới hiểu rõ cơ thể mình, duy trì lối sống lành mạnh và tìm đến chuyên gia y tế khi thấy có dấu hiệu bất thường.”

Kết luận

Tăng ham muốn tình dục ở nam giới trung niên có thể là kết quả của sự phục hồi sinh lý, cải thiện sức khỏe tổng thể, hoặc thay đổi tâm lý xã hội tích cực. Tuy nhiên, nếu xuất hiện đột ngột, kéo dài bất thường, gây ảnh hưởng tiêu cực đến cuộc sống, cần được đánh giá toàn diện để loại trừ các rối loạn nội tiết, tâm lý hoặc hành vi.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)