Yếu Sinh Lý Có Phải Nguyên Nhân Gây Tóc Bạc Sớm?

---

Không ít nam giới sau tuổi 30 bắt đầu nhận thấy những sợi tóc bạc xuất hiện ở hai bên thái dương hoặc vùng đỉnh đầu. Tình trạng này xảy ra đồng thời với các biểu hiện như giảm ham muốn, rối loạn cương (erectile dysfunction), xuất tinh sớm (premature ejaculation), khiến nhiều người tự hỏi: liệu yếu sinh lý có phải là nguyên nhân khiến tóc bạc sớm?

Để trả lời câu hỏi này, cần xem xét vai trò của hormone sinh dục nam, cơ chế stress oxy hóa (oxidative stress), và các yếu tố lối sống hiện đại ảnh hưởng đến cả chức năng sinh lý và sức khỏe tóc.

1. Cơ chế sinh lý tóc bạc sớm

Tóc bạc sớm (premature graying of hair) xảy ra khi các tế bào sắc tố melanin (melanocytes) trong nang tóc ngừng sản xuất melanin, sắc tố tạo nên màu tóc. Một trong những cơ chế chính là stress oxy hóa – tình trạng dư thừa các gốc tự do gây tổn hại DNA, protein và lipid trong tế bào.

Theo nghiên cứu của Arck và cộng sự (2006) công bố trên The FASEB Journal, stress oxy hóa trong nang tóc có thể gây apoptosis (chết tế bào) ở melanocyte, làm tóc mất sắc tố và chuyển sang màu bạc, ngay cả khi chưa đến tuổi lão hóa.

2. Vai trò của hormone testosterone

Testosterone là hormone sinh dục chủ đạo ở nam giới, ảnh hưởng đến chức năng tình dục, tâm trạng, khối lượng cơ bắp và mọc lông tóc. Khi nồng độ testosterone giảm, thường do tuổi tác, stress hoặc bệnh lý nội tiết, quá trình tái tạo tế bào và hoạt động của các tuyến phụ thuộc androgen, bao gồm cả nang tóc, cũng bị ảnh hưởng.

Nghiên cứu của Trueb (2003) trên International Journal of Trichology cho thấy testosterone và dẫn xuất dihydrotestosterone (DHT) có vai trò điều hoà chu kỳ mọc tóc. Thiếu hụt hormone này có thể làm suy giảm hoạt động của nang tóc, khiến tóc mỏng, yếu màu và dễ bạc hơn.

3. Mối liên hệ giữa yếu sinh lý và tóc bạc sớm

Yếu sinh lý không đơn thuần là rối loạn tình dục, mà thường gắn liền với giảm testosterone, stress mạn tính và rối loạn giấc ngủ – tất cả đều là yếu tố thúc đẩy stress oxy hóa và rối loạn sắc tố tóc.

Nghiên cứu của Bhat và cộng sự (2017) trên International Journal of Trichology ghi nhận tỷ lệ rối loạn chức năng sinh lý cao hơn ở nhóm nam giới bạc tóc sớm dưới 40 tuổi so với nhóm đối chứng. Điều này cho thấy sự liên hệ sinh học gián tiếp giữa hai tình trạng tưởng chừng không liên quan.

Ngoài ra, trục nội tiết hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn (HPG axis) bị rối loạn bởi stress cũng ảnh hưởng đến sản xuất testosterone, góp phần làm yếu sinh lý và rối loạn sắc tố.

4. Vai trò của lối sống hiện đại

Hút thuốc lá, thức khuya, làm việc căng thẳng kéo dài, thiếu vận động và dinh dưỡng kém là những yếu tố phổ biến ở nam giới thành thị. Chúng không chỉ làm giảm testosterone mà còn thúc đẩy sự sản sinh các gốc tự do, gây lão hóa sớm và bạc tóc.

Một nghiên cứu của Mosley và Gibbs (1999) trên BMJ cho thấy người hút thuốc có khả năng bị bạc tóc sớm cao hơn 2,5 lần so với người không hút. Hút thuốc cũng liên quan đến rối loạn cương và giảm chất lượng tinh trùng.

5. Trường hợp lâm sàng

Trường hợp 1: Anh N.M.T., 34 tuổi, nhân viên văn phòng, đến khám vì giảm ham muốn, xuất tinh sớm và tóc bạc ở thái dương. Xét nghiệm cho thấy testosterone toàn phần ở mức thấp 10.8 nmol/L, vitamin B12 thấp nhẹ. Sau 3 tháng điều chỉnh giấc ngủ, tập thể dục và bổ sung vi chất, testosterone tăng nhẹ, tóc bạc chậm lại và sinh lý cải thiện.

Trường hợp 2: Anh T.T.L., 41 tuổi, doanh nhân, than phiền mệt mỏi, mất ngủ, giảm ham muốn và tóc bạc toàn đầu. Xét nghiệm: testosterone tự do thấp, cortisol buổi sáng cao, thiếu kẽm và sắt. Điều trị phối hợp dinh dưỡng, thư giãn và liệu pháp nội tiết giúp phục hồi dần chức năng sinh lý và ổn định tốc độ bạc tóc.

6. Đánh giá toàn diện bằng xét nghiệm cận lâm sàng

Đối với nam giới xuất hiện đồng thời tình trạng tóc bạc sớm và rối loạn chức năng sinh lý, các xét nghiệm nội tiết và vi chất sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc xác định nguyên nhân. Cụ thể, nên tiến hành định lượng testosterone toàn phần và testosterone tự do để đánh giá chức năng tuyến sinh dục. Đồng thời, đo nồng độ LH và FSH sẽ giúp xác định tình trạng hoạt động của trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn (HPG axis).

Ngoài ra, cortisol buổi sáng là chỉ số phản ánh mức độ stress nội sinh. Việc đánh giá vitamin B12, acid folic, sắt, ferritin, kẽm và đồng cũng rất cần thiết vì các vi chất này đều tham gia vào quá trình tạo sắc tố melanin và tổng hợp hormone sinh dục. Rối loạn tuyến giáp cũng có thể gây bạc tóc sớm, do đó TSH và FT4 là hai chỉ số nên được đo đồng thời. Theo Luboshitzky et al. (2001) công bố trên Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, thiếu ngủ kéo dài làm gián đoạn nhịp tiết testosterone sinh lý vào ban đêm, dẫn đến suy giảm nồng độ hormone này vào sáng hôm sau và ảnh hưởng đến khả năng sinh lý.

7. Phòng ngừa và cải thiện từ sớm thông qua điều chỉnh lối sống và dinh dưỡng

Việc ngăn ngừa tình trạng bạc tóc sớm cũng như yếu sinh lý cần bắt đầu từ các thay đổi lối sống bền vững. Nam giới nên tập thể dục thường xuyên, ưu tiên các bài tập kháng lực kết hợp cardio nhẹ để tăng lưu thông máu, cải thiện chuyển hóa và kích thích sản xuất testosterone nội sinh. Giấc ngủ đầy đủ từ 7–8 tiếng mỗi đêm đóng vai trò nền tảng giúp điều hòa nội tiết tố và giảm stress oxy hóa.

Chế độ dinh dưỡng cân bằng với thực phẩm giàu kẽm (hàu, hạt bí, thịt đỏ), đồng (gan, nấm), vitamin B12 (trứng, sữa), và các thực phẩm giàu chất chống oxy hóa như việt quất, lựu, trà xanh, giúp bảo vệ tế bào melanin khỏi sự tấn công của các gốc tự do. Ngoài ra, một số chiết xuất thảo dược như Eurycoma longifolia, nhân sâm, hay maca đã được nghiên cứu có tác dụng điều hòa trục HPG, hỗ trợ tăng cường sinh lý và giảm biểu hiện lão hóa ở nam giới.

8. Tóc bạc và yếu sinh lý: dấu hiệu lão hóa sinh học?

Một số nghiên cứu gần đây xem bạc tóc và yếu sinh lý là biểu hiện của lão hóa sinh học sớm. Armand et al. (2022) trên Ageing Research Reviews cho rằng sự suy giảm đồng thời của hormone, trí nhớ, giấc ngủ và sắc tố tóc có thể là biểu hiện của tiến trình lão hóa nhanh ở một số cá thể nam giới.

9. Kết luận

Tóc bạc sớm và yếu sinh lý không chỉ là hai hiện tượng độc lập mà có thể cùng phản ánh tình trạng mất cân bằng nội tiết và stress oxy hóa trong cơ thể nam giới. Dù chưa có bằng chứng xác nhận yếu sinh lý gây bạc tóc trực tiếp, nhưng mối liên hệ sinh học giữa testosterone, stress và hoạt động của tế bào sắc tố là rõ ràng. Do đó, nếu nam giới gặp tình trạng tóc bạc sớm kèm theo suy giảm chức năng tình dục, đừng chủ quan. Việc thăm khám sớm với bác sĩ chuyên gia sức khỏe nam giới hoặc nam khoa sẽ giúp phát hiện nguyên nhân, can thiệp kịp thời và gìn giữ cả sức khỏe lẫn phong độ.

Tài liệu tham khảo

1. Arck, P. C., et al. (2006). Towards a “free radical theory of graying”: Melanocyte apoptosis in the aging human hair follicle is an indicator of oxidative stress induced tissue damage. The FASEB Journal, 20(9), 1567–1569.
2. Trueb, R. M. (2003). Association between smoking and hair loss: Another opportunity for health education against smoking? International Journal of Trichology, 1(1), 7–11.
3. Bhat, R. M., et al. (2017). Epidemiological and Investigative Study of Premature Graying of Hair in Higher Secondary and Pre-University School Children. International Journal of Trichology, 9(1), 14–18.
4. Mosley, J. G., & Gibbs, A. C. (1999). Premature hair graying: A family study of 44 probands. BMJ, 317(7163), 45.
5. Luboshitzky, R., et al. (2001). Disruption of the nocturnal testosterone rhythm by sleep fragmentation in normal men. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism, 86(3), 1134–1139.
6. Armand, M., Patel, K., & Fernandes, R. (2022). Premature biological aging: Concepts, markers and implications. Ageing Research Reviews, 80, 101703.