Tinh Dịch Có Dây Máu: Dấu Hiệu Lâm Sàng Đừng Xem Thường

---

Tinh dịch có dây máu, hay còn gọi là huyết tinh (“hematospermia” hoặc “haematospermia”), là tình trạng tinh dịch khi xuất ra có lẫn vết máu, dưới dạng sợi dây màu hồng đến nâu, hoặc đốm máu đỏ tươi lẫn trong tinh dịch. Dù thường không nguy hiểm tới tính mạng, nhưng đây là triệu chứng đáng chú ý vì có thể liên quan đến nhiều bệnh lý tại tuyến sinh dục phụ, viêm nhiễm đường tiểu, thấu lẫn, hoặc thậm chí ung thư.

1. Cơ chế hình thành huyết tinh

Tinh dịch được tạo thành từ sự phối hợp của dịch tiết từ túi tinh (seminal vesicles), tuyến tiền liệt (prostate gland), tuyến hành niệu đạo (bulbourethral glands), và tinh trùng từ tinh hoàn (testes). Khi một trong các cấu trúc này bị viêm, chấn thương, giãn mạch hay vỡ mao mạch, máu có thể rò rỉ và lẫn vào tinh dịch trong quá trình xuất tinh.

Hầu hết các trường hợp huyết tinh là lành tính và thoáng qua, đặc biệt ở nam giới dưới 40 tuổi. Tuy nhiên, ở những người trên 40 tuổi hoặc có yếu tố nguy cơ như rối loạn đông máu, tiền sử phẫu thuật niệu dục, hoặc có các triệu chứng niệu đạo kèm theo, cần khảo sát nguyên nhân kỹ lưỡng.

2. Các nguyên nhân thường gặp

• Viêm nhiễm: Viêm tuyến tiền liệt (prostatitis), viêm túi tinh (vesiculitis) và viêm niệu đạo (urethritis) là nguyên nhân hàng đầu gây huyết tinh. Theo nghiên cứu của Han et al. (2011) công bố trên International Urology and Nephrology, hơn 70% trường hợp huyết tinh ở nam giới trẻ có liên quan đến viêm nhiễm đường sinh dục.

• Chấn thương: Có thể xảy ra sau quan hệ mạnh, thủ dâm quá mức, sinh thiết tuyến tiền liệt hoặc đặt ống thông niệu đạo. Các mao mạch nhỏ có thể bị rách gây rò máu.
• Sỏi hoặc u: Sỏi túi tinh hoặc tuyến tiền liệt có thể gây tổn thương niêm mạc. Một số u lành hoặc ác tính (ung thư tuyến tiền liệt, ung thư túi tinh) cũng có thể biểu hiện bằng huyết tinh.
• Giãn tĩnh mạch túi tinh (seminal vesicle varicosity): Theo Zhu et al. (2019) trên Andrology, đây là nguyên nhân ít gặp nhưng có liên quan rõ rệt đến huyết tinh mạn tính kéo dài.

3. Phân loại theo thời gian và đặc điểm máu

• Cấp tính: Máu xuất hiện trong 1–2 lần xuất tinh, tự hết, thường liên quan đến viêm nhẹ hoặc chấn thương nhỏ.
• Mạn tính: Huyết tinh kéo dài trên 1 tháng hoặc tái phát nhiều lần, cần khảo sát chuyên sâu.
• Tươi vs nâu: Máu tươi thường gặp trong viêm cấp hoặc chấn thương; máu màu nâu sẫm là máu cũ – thường gặp trong túi tinh bị ứ máu.

4. Phương pháp chẩn đoán và xét nghiệm

Việc chẩn đoán nguyên nhân cần kết hợp khám lâm sàng kỹ, khai thác tiền sử và làm các cận lâm sàng:

• Siêu âm qua trực tràng (TRUS): Đánh giá túi tinh, tuyến tiền liệt.
• Siêu âm bìu nếu nghi ngờ liên quan đến mào tinh hoàn hoặc giãn tĩnh mạch.
• Xét nghiệm tinh dịch đồ (semen analysis): Kiểm tra bạch cầu, hồng cầu, pH, độ ly giải.
• Xét nghiệm PSA nếu bệnh nhân >40 tuổi hoặc nghi ngờ ung thư tuyến tiền liệt.
• Chụp MRI tiểu khung nếu triệu chứng kéo dài không rõ nguyên nhân.

5. Điều trị theo nguyên nhân

Tùy nguyên nhân mà lựa chọn phác đồ điều trị phù hợp:

• Kháng sinh: Nếu có bằng chứng viêm nhiễm (thường dùng quinolon hoặc cephalosporin).
• Kháng viêm non-steroid: Hỗ trợ giảm đau, giảm viêm.
• Thuốc giãn cơ: Nếu có kèm co thắt vùng tầng sinh môn.
• Phẫu thuật: Chỉ định nếu có sỏi, u hoặc giãn tĩnh mạch không đáp ứng nội khoa.
• Tư vấn tâm lý: Với bệnh nhân lo lắng nhiều về sinh lý hoặc sợ ung thư.

6. Trường hợp lâm sàng

Tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health, TS.BS.CK2 Trà Anh Duy đã ghi nhận nhiều trường hợp đến khám vì tinh dịch có lẫn máu.

• Trường hợp 1: Nam giới 29 tuổi, đến khám vì thấy xuất hiện 2 lần tinh dịch có sợi đỏ hồng như “sợi chỉ máu” trong vòng 1 tuần. Không đau, không tiểu buốt. Khai thác tiền sử có quan hệ tình dục mạnh vài ngày trước đó. Khám lâm sàng không ghi nhận bất thường. Siêu âm TRUS ghi nhận hình ảnh túi tinh tăng âm nhẹ, không rõ sỏi. Chẩn đoán: viêm túi tinh nhẹ. Điều trị bằng kháng sinh và chống viêm trong 10 ngày. Sau 1 tháng tái khám, triệu chứng không còn.
• Trường hợp 2: Nam 46 tuổi, xuất hiện huyết tinh tái phát trên 2 tháng, kèm tiểu rát nhẹ và cảm giác tức vùng tầng sinh môn. Tinh dịch đồ có hồng cầu ++, siêu âm TRUS phát hiện nang nhỏ ở tuyến tiền liệt và túi tinh giãn nhẹ. PSA bình thường. Chẩn đoán: viêm mạn tuyến tiền liệt – túi tinh. Điều trị kết hợp kháng sinh nhóm quinolon, thuốc giãn cơ và massage tuyến tiền liệt định kỳ. Sau 6 tuần, tình trạng cải thiện rõ rệt.

7. Khi nào cần lo lắng?

• Huyết tinh kéo dài hoặc tái phát >3 lần.
• Có kèm theo tiểu máu, sốt, sụt cân, đau khi xuất tinh.
• Trên 40 tuổi, chưa từng tầm soát ung thư tuyến tiền liệt.
• Tiền sử viêm nhiễm sinh dục không điều trị dứt điểm.

Trong các trường hợp này, cần được bác sĩ chuyên khoa niệu – nam học đánh giá để loại trừ các nguyên nhân nghiêm trọng.

8. Kết luận

Huyết tinh là một triệu chứng phổ biến nhưng thường bị bỏ qua do tâm lý e ngại. Đa số trường hợp là lành tính, đặc biệt ở người trẻ. Tuy nhiên, khi huyết tinh kéo dài, tái phát hoặc đi kèm với triệu chứng khác, cần được khảo sát chuyên sâu để loại trừ các bệnh lý nguy hiểm. Việc khám và điều trị sớm giúp cải thiện chất lượng sống và bảo vệ sức khỏe sinh sản nam giới.

Tài liệu tham khảo

1. Han, M., Brannigan, R. E., Antenor, J. A. V., Roehl, K. A., Catalona, W. J. (2011). Association of hematospermia with prostate cancer. International Urology and Nephrology, 43(4), 1097–1102.
2. Zhu, J., Zheng, Y., & Yang, X. (2019). Seminal vesicle varicosity and recurrent hematospermia: Clinical study and literature review. Andrology, 7(6), 823–829.
3. Raaijmakers, R., Kirkels, W. J., Roobol, M. J., Wildhagen, M. F., Schröder, F. H. (2003). Prostate cancer detection and hematospermia: A study in 26,000 men. The Journal of Urology, 170(3), 1138–1141.