Nam Giới Điều Trị Vô Sinh: Hành Trình Câm Lặng Với Những Áp Lực Tâm – Sinh Lý

---

Vô sinh ở nam giới không chỉ là vấn đề y khoa thuần túy mà còn là một cuộc khủng hoảng toàn diện về tâm lý, xã hội và tình dục. Trong một xã hội nơi khả năng sinh sản vẫn thường bị đồng hóa với bản lĩnh và giá trị đàn ông, việc phải đối mặt với chẩn đoán vô sinh có thể khiến nhiều nam giới rơi vào trạng thái mặc cảm, trầm cảm và mất phương hướng. Những thách thức này thường âm thầm, ít được chia sẻ và không được can thiệp đúng mức.

1. Gánh nặng vô hình về tâm lý và lòng tự tôn

Việc nhận được chẩn đoán vô sinh (infertility) gây tác động tâm lý mạnh ở cả hai giới, nhưng ở nam giới, nó còn gắn liền với cảm giác mất đi bản lĩnh giới (masculine identity). Những người đàn ông bị giảm chất lượng tinh trùng hoặc không có tinh trùng (azoospermia) thường mang mặc cảm rằng mình không còn “đủ nam tính”, dù thực tế khả năng sinh sản và bản lĩnh giới là hai phạm trù tách biệt.

Theo nghiên cứu của Fisher và Hammarberg (2012) công bố trên Human Reproduction, 61% nam giới điều trị vô sinh mô tả cảm giác tự ti và “bị khiếm khuyết” trong vai trò người chồng, người cha tương lai. Nhiều người rơi vào trạng thái phủ nhận, tránh né điều trị hoặc trì hoãn đi khám vì không chấp nhận sự thật.

2. Tác động xã hội: Khi đàn ông gồng mình chịu đựng

Không như nữ giới thường có xu hướng chia sẻ cảm xúc, phần lớn nam giới giữ kín chuyện vô sinh với bạn bè, đồng nghiệp, thậm chí cả người thân. Điều này tạo ra trạng thái cô lập xã hội (social isolation), gia tăng stress và làm giảm hiệu quả điều trị.

Một số trường hợp còn đối mặt với sự kỳ thị từ cộng đồng, đặc biệt trong các môi trường gia đình truyền thống coi trọng việc “nối dõi tông đường”. Nhiều bệnh nhân tự đặt lên vai mình áp lực “phải có con” để đáp ứng kỳ vọng của gia đình, dòng tộc.

3. Rối loạn tình dục đi kèm: Vòng xoắn tiêu cực

Không ít nam giới bị vô sinh phát triển rối loạn tình dục thứ phát, đặc biệt là rối loạn cương (erectile dysfunction) và giảm ham muốn (hypoactive sexual desire). Áp lực về kết quả, tần suất giao hợp theo lịch canh trứng, hoặc cảm giác bị giám sát khi lấy mẫu tinh dịch làm tăng mức cortisol, từ đó ảnh hưởng đến trục hạ đồi – tuyến yên – tinh hoàn (hypothalamic-pituitary-gonadal axis).

Theo nghiên cứu của Wischmann và cộng sự (2013) công bố trên Fertility and Sterility, có tới 26% nam giới vô sinh trải qua rối loạn cương nhẹ đến vừa trong quá trình điều trị.

4. Trường hợp lâm sàng: Người đàn ông trẻ trì hoãn khám vì sợ bị đánh giá

Anh N.Q.D., 32 tuổi, đến khám tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health sau gần 2 năm cưới vợ mà chưa có con. Anh là kỹ sư IT, vốn khá kín tiếng, cho biết hai vợ chồng đã đi khám phụ khoa nhưng riêng anh chưa từng đến cơ sở y tế vì “ngại người ta nghĩ mình có vấn đề”. Được vợ thuyết phục, anh đến gặp TS.BS.CK2 Trà Anh Duy sau 18 tháng trì hoãn.

Kết quả tinh dịch đồ ghi nhận mật độ tinh trùng thấp (oligozoospermia), vận động yếu, hình thái bất thường cao. Dù nguyên nhân có thể can thiệp, anh vẫn hoang mang và đề nghị giấu kết quả với cha mẹ. Sau buổi tư vấn cá nhân và liệu pháp tâm lý hỗ trợ, anh dần hợp tác điều trị. Hai tháng sau, tinh thần cải thiện rõ, hai vợ chồng chủ động phối hợp điều trị theo phác đồ bác sĩ nam khoa đề xuất.

Khuyến cáo của bác sĩ: Nam giới không nên trì hoãn đi khám khi gặp khó khăn sinh sản. Việc phát hiện sớm và can thiệp đúng hướng sẽ làm tăng cơ hội có con, đồng thời bảo vệ sức khỏe tâm lý lâu dài.

5. Những nhu cầu bị bỏ quên của bệnh nhân nam vô sinh

• Cần được lắng nghe và không phán xét: Nhiều bệnh nhân nam lo sợ bị xem là “yếu”, “kém cỏi” nếu thừa nhận đang điều trị vô sinh. Việc tiếp cận y tế nên đảm bảo kín đáo và đồng cảm.
• Cần hỗ trợ thông tin rõ ràng: Không ít người mù mờ về nguyên nhân, các chỉ số tinh dịch đồ, hoặc hiểu sai về khả năng điều trị.
• Cần được giải thích vai trò của mình trong quá trình hỗ trợ sinh sản: Từ lấy mẫu, điều chỉnh lối sống đến hợp tác điều trị cùng vợ.
• Cần hỗ trợ tâm lý: Căng thẳng trong điều trị có thể làm trầm trọng hơn vấn đề sinh sản.

Một báo cáo của Lotti và cộng sự (2021) công bố trên Nature Reviews Urology nhấn mạnh vai trò thiết yếu của tham vấn tâm lý song song với điều trị nội tiết hoặc can thiệp ngoại khoa trong vô sinh nam.

6. Vai trò của bác sĩ nam khoa trong đồng hành

Bác sĩ nam khoa không chỉ là người kê đơn mà còn là người “làm công tác tư tưởng”, giúp bệnh nhân hiểu rõ:

• Vô sinh nam là bệnh lý, không phải là “án tử” về giới tính
• Khả năng phục hồi cao nếu phát hiện và điều trị sớm
• Có nhiều lựa chọn từ nội tiết, vi phẫu đến hỗ trợ sinh sản hiện đại
• Không nên đổ lỗi cho bản thân hoặc vợ, mà cần cùng nhau vượt qua

Việc tạo không gian khám thân thiện, bảo mật và có tư vấn tâm lý đi kèm là chìa khóa để giúp người bệnh hợp tác hiệu quả.

7. Hướng tiếp cận toàn diện: Y học – Tâm lý – Gia đình

Việc điều trị vô sinh nam không nên chỉ dừng lại ở mức y học mà cần mở rộng thành mô hình ba trụ:

• Y học: Khám, làm xét nghiệm, chẩn đoán đúng nguyên nhân
• Tâm lý: Can thiệp sớm với những trường hợp có biểu hiện lo âu, trầm cảm
• Gia đình: Tạo môi trường hỗ trợ, tránh đổ lỗi, không gây áp lực thêm

Theo khuyến nghị của Hiệp hội Y học Sinh sản châu Âu (ESHRE, 2023), mọi cặp đôi điều trị vô sinh nên được sàng lọc stress tâm lý và có ít nhất 1 buổi tham vấn hành vi tình dục – sinh sản trong giai đoạn đầu.

8. Kết luận

Vô sinh nam là một chẩn đoán không dễ tiếp nhận, đặc biệt trong bối cảnh văn hóa còn nhiều định kiến về khả năng sinh sản và bản lĩnh đàn ông. Nam giới điều trị vô sinh cần được hỗ trợ không chỉ bằng thuốc và xét nghiệm mà còn bằng sự đồng hành cảm thông từ bác sĩ, gia đình và xã hội. Việc chú trọng đến yếu tố tâm lý, tình dục và nhu cầu riêng biệt của từng bệnh nhân là chìa khóa để đạt hiệu quả điều trị toàn diện, bền vững.

Tài liệu tham khảo

1. Fisher, J. R., & Hammarberg, K. (2012). Psychological and social aspects of infertility in men: An overview of the evidence and implications for psychologically informed clinical care and future research. Human Reproduction Update, 18(1), 1–13.
2. Wischmann, T., Scherg, H., Strowitzki, T., & Verres, R. (2013). Psychosocial characteristics of infertile men: results of a study with the Giessen Test. Fertility and Sterility, 99(3), 812–818.
3. Lotti, F., Maggi, M., & Krausz, C. (2021). Clinical management of male infertility: from etiological diagnosis to tailored treatment. Nature Reviews Urology, 18(7), 379–394.
4. Brown, H., Boivin, J., & Gameiro, S. (2023). Psychological interventions in infertility: a guide for clinicians. ESHRE Clinical Guidelines Series, European Society of Human Reproduction and Embryology.