Kích Thước Tinh Hoàn: Bao Nhiêu Là Bình Thường?

---

Tinh hoàn (testicle hoặc testis) là cơ quan sinh dục nam có chức năng sản xuất tinh trùng (spermatogenesis) và tổng hợp hormone testosterone. Kích thước tinh hoàn không chỉ là yếu tố giải phẫu học mà còn liên quan mật thiết đến khả năng sinh sản và sức khỏe nội tiết của nam giới. Chính vì vậy, nhiều quý ông băn khoăn: tinh hoàn bao nhiêu là bình thường? Kích thước tinh hoàn nhỏ có đáng lo không? Có liên quan đến yếu sinh lý hay vô sinh không?

1. Kích thước tinh hoàn bình thường là bao nhiêu?

Ở người trưởng thành khỏe mạnh, mỗi tinh hoàn thường có:

• Chiều dài: 4–5 cm
• Chiều rộng: 2,5–3 cm
• Thể tích: 15–25 ml (theo ước lượng bằng siêu âm hoặc thước đo thể tích nội soi Prader)

Đây là kích thước trung bình, có thể dao động nhẹ tùy theo chủng tộc, tuổi tác, và kỹ thuật đo lường. Sự khác biệt nhỏ giữa hai bên là hoàn toàn bình thường. Tuy nhiên, chênh lệch quá lớn hoặc dưới ngưỡng bình thường có thể là dấu hiệu của bất thường.

Theo nghiên cứu của Behre và cộng sự (1989) công bố trên Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, thể tích tinh hoàn dưới 12 ml thường liên quan đến giảm số lượng tinh trùng hoặc suy giảm chức năng nội tiết[1].

2. Tại sao kích thước tinh hoàn lại quan trọng?

Tinh hoàn là “nhà máy sinh tinh”. Bên trong chứa hàng triệu ống sinh tinh (seminiferous tubules) đảm nhiệm chức năng sản xuất tinh trùng và tế bào Leydig chịu trách nhiệm sản xuất testosterone. Kích thước tinh hoàn tỷ lệ thuận với số lượng và chất lượng tinh trùng – tức là càng nhỏ thì nguy cơ rối loạn sinh tinh càng cao.

Nghiên cứu của Sakamoto và cộng sự (2008) công bố trên Fertility and Sterility cho thấy thể tích tinh hoàn đo bằng siêu âm có tương quan chặt với mật độ tinh trùng và chỉ số testosterone huyết thanh[2]. Tinh hoàn nhỏ có thể là biểu hiện của suy sinh dục (hypogonadism), tinh hoàn ẩn (cryptorchidism), viêm teo tinh hoàn sau quai bị, hội chứng Klinefelter hoặc do sử dụng steroid kéo dài.

3. Tinh hoàn nhỏ có ảnh hưởng đến chức năng tình dục không?

Không phải lúc nào tinh hoàn nhỏ cũng đồng nghĩa với yếu sinh lý, nhưng đây có thể là dấu hiệu cảnh báo. Nếu tinh hoàn nhỏ kèm theo giảm ham muốn, rối loạn cương, mệt mỏi kéo dài, giảm khối cơ, thì nên nghi ngờ suy sinh dục.

Nồng độ testosterone thấp – thường gặp ở người có tinh hoàn nhỏ – ảnh hưởng trực tiếp đến chức năng cương (erectile function), ham muốn tình dục (libido) và sinh tinh. Một nghiên cứu của Gunes và cộng sự (2018) đăng trên Andrology ghi nhận rằng những nam giới có thể tích tinh hoàn dưới 10 ml thường có nguy cơ cao bị suy sinh dục toàn phần (complete hypogonadism)[3].

4. Tinh hoàn bên to bên nhỏ có sao không?

Trong đa số trường hợp, sự chênh lệch kích thước giữa hai tinh hoàn là bình thường nếu dưới 20%. Tuy nhiên, nếu một bên nhỏ hơn rõ rệt, kèm theo cảm giác nặng tức, đau âm ỉ hoặc sờ thấy khối bất thường thì cần loại trừ các bệnh lý:

• Giãn tĩnh mạch thừng tinh (varicocele)
• Tinh hoàn ẩn hoặc teo tinh hoàn
• U tinh hoàn (testicular tumor)
• Viêm tinh hoàn hoặc viêm mào tinh hoàn (orchitis/epididymitis)

5. Trường hợp lâm sàng

Trường hợp 1: Anh N., 31 tuổi, đến khám hiếm muộn sau 2 năm kết hôn chưa có con. Khám lâm sàng cho thấy hai tinh hoàn nhỏ bất thường, mềm, thể tích 10 ml. Siêu âm xác nhận thể tích tinh hoàn giảm đều hai bên. Xét nghiệm nội tiết cho thấy FSH tăng, testosterone thấp. Tinh dịch đồ: không có tinh trùng. Chẩn đoán: hội chứng suy sinh tinh không hồi phục.

Trường hợp 2: Anh T., 27 tuổi, đến khám vì thấy tinh hoàn trái nhỏ dần, cảm giác nặng tức khi đứng lâu. Khám lâm sàng phát hiện giãn tĩnh mạch thừng tinh độ II trái. Siêu âm Doppler xác nhận dòng trào ngược tĩnh mạch tinh. Sau mổ vi phẫu thắt tĩnh mạch tinh trong, kích thước tinh hoàn cải thiện nhẹ sau 6 tháng, mật độ tinh trùng tăng từ 10 triệu lên 35 triệu/ml.

6. Làm sao để đánh giá chính xác kích thước tinh hoàn?

Có 3 phương pháp phổ biến:

• Thước đo Prader: gồm chuỗi hạt có kích thước từ 1 đến 25 ml, áp dụng phổ biến trong khám lâm sàng.
• Thước orchidometer Takihara: tương tự Prader nhưng độ chính xác cao hơn.

• Siêu âm tinh hoàn: là phương pháp chính xác nhất, đo chiều dài x chiều rộng x chiều cao x hệ số 0.71 để tính thể tích.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định thêm xét nghiệm nội tiết (FSH, LH, testosterone) và tinh dịch đồ nếu nghi ngờ có suy giảm chức năng sinh tinh.

7. Có cách nào cải thiện kích thước tinh hoàn không?

Tinh hoàn nhỏ do bẩm sinh hoặc di chứng quai bị, Klinefelter thường không cải thiện được. Tuy nhiên, nếu nguyên nhân là giãn tĩnh mạch thừng tinh, suy sinh dục chức năng hoặc lối sống kém lành mạnh, thì hoàn toàn có thể cải thiện:

• Điều trị giãn tĩnh mạch tinh bằng vi phẫu
• Tăng testosterone nội sinh qua tập luyện, ngủ đủ giấc, giảm stress
• Bổ sung vi chất như kẽm, vitamin D, CoQ10, D-aspartic acid
• Tránh steroid đồng hóa, rượu bia, hút thuốc

8. Kết luận

Kích thước tinh hoàn là chỉ số quan trọng phản ánh sức khỏe sinh sản và nội tiết nam giới. Thể tích tinh hoàn trung bình từ 15–25 ml được xem là bình thường. Tinh hoàn nhỏ dưới 12 ml cần được đánh giá thêm bằng xét nghiệm nội tiết và tinh dịch đồ. Nếu nam giới nhận thấy tinh hoàn nhỏ, mềm, không đều, hoặc có kèm các triệu chứng bất thường khác, cần đi khám sớm để xác định nguyên nhân. Việc phát hiện sớm giúp can thiệp kịp thời, đặc biệt trong trường hợp có thể phục hồi chức năng sinh tinh hoặc nội tiết. Để đảm bảo việc chẩn đoán và điều trị đúng hướng, nam giới nên đến khám tại các cơ sở chuyên khoa nam học hoặc gặp chuyên gia sức khỏe nam giới – những người có chuyên môn sâu trong đánh giá, điều trị các rối loạn sinh sản, nội tiết và chức năng sinh lý nam giới.

Tài liệu tham khảo

1. Behre, H. M., et al. (1989). Influence of testicular size on fertility in men. Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism, 68(5), 1041–1047.
2. Sakamoto, H., et al. (2008). Testicular volume measurement: comparison of ultrasonography, orchidometry, and water displacement. Fertility and Sterility, 90(3), 661–665.
3. Gunes, S., et al. (2018). Can testicular volume predict hypogonadism in men? Andrology, 6(4), 628–633.