Dấu Hiệu Bất Thường Khi Đi Tiểu: Cảnh Báo Quý Ông Cần Khám Tuyến Tiền Liệt Ngay

---

Đối với nam giới, các triệu chứng tiểu tiện bất thường không chỉ gây phiền toái trong sinh hoạt mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo các bệnh lý nghiêm trọng liên quan đến tuyến tiền liệt (prostate gland). Nhiều người ngại đi khám vì nghĩ rằng “càng lớn tuổi thì tiểu đêm là chuyện bình thường”, nhưng chính sự chủ quan này lại khiến bệnh lý bị phát hiện muộn.

1. Tuyến tiền liệt và vai trò trong hệ tiết niệu nam

1.1. Vị trí và chức năng

Tuyến tiền liệt (prostate) là tuyến ngoại tiết chỉ có ở nam giới, nằm dưới bàng quang, bao quanh đoạn đầu của niệu đạo. Tuyến này có chức năng tiết ra dịch kiềm trung hòa acid trong âm đạo, góp phần duy trì khả năng sống và di chuyển của tinh trùng.

1.2. Ảnh hưởng đến đường tiểu

Do nằm bao quanh niệu đạo, nên khi tuyến tiền liệt phì đại hoặc viêm, nó có thể chèn ép, gây ra các rối loạn tiểu tiện như tiểu khó, tia tiểu yếu hoặc tiểu rắt.

2. Những dấu hiệu bất thường cần cảnh giác

2.1. Tiểu khó, tia tiểu yếu hoặc ngắt quãng

Đây là dấu hiệu điển hình của phì đại lành tính tuyến tiền liệt (benign prostatic hyperplasia – BPH). Theo nghiên cứu của Roehrborn (2008) công bố trên Reviews in Urology, BPH ảnh hưởng đến khoảng 50% nam giới ở độ tuổi 50 và trên 80% ở tuổi 70.

2.2. Tiểu đêm nhiều lần

Tiểu đêm trên 2 lần mỗi đêm dù đã hạn chế uống nước buổi tối là dấu hiệu cần chú ý. Nguyên nhân có thể liên quan đến rối loạn vận hành bàng quang hoặc kích thích từ tuyến tiền liệt bị viêm.

2.3. Tiểu són, tiểu không kiểm soát

Viêm tuyến tiền liệt mạn tính (chronic prostatitis) có thể gây co thắt bàng quang, dẫn đến són tiểu hoặc buồn tiểu gấp.

2.4. Tiểu ra máu hoặc đau khi đi tiểu

Đây là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng, có thể liên quan đến viêm tuyến tiền liệt cấp, sỏi tiền liệt tuyến, hoặc thậm chí là ung thư tuyến tiền liệt (prostate cancer). Theo báo cáo của Siegel và cộng sự (2022) công bố trên CA: A Cancer Journal for Clinicians, ung thư tuyến tiền liệt là loại ung thư phổ biến thứ hai ở nam giới trên toàn cầu.

3. Những bệnh lý tuyến tiền liệt phổ biến liên quan đến rối loạn tiểu tiện

3.1. Phì đại lành tính tuyến tiền liệt (BPH)

Gây ra bởi sự tăng sinh không ác tính của các tế bào mô tuyến. Bệnh tiến triển chậm nhưng ảnh hưởng đến chất lượng sống. Nghiên cứu của Emberton và cộng sự (2008) trên European Urology Supplements cho thấy BPH ảnh hưởng lớn đến giấc ngủ, khả năng tập trung và cả chức năng tình dục của bệnh nhân.

3.2. Viêm tuyến tiền liệt (prostatitis)

Chia làm 4 thể: cấp tính, mạn tính vi khuẩn, mạn tính không vi khuẩn và hội chứng đau vùng chậu mãn tính. Viêm gây sưng, đau vùng tầng sinh môn, tiểu buốt, sốt, thậm chí rối loạn cương dương.

3.3. Ung thư tuyến tiền liệt (prostate cancer)

Phần lớn phát triển chậm, triệu chứng thường mờ nhạt ở giai đoạn sớm. Các dấu hiệu cảnh báo như tiểu ra máu, đau vùng chậu, sút cân không rõ nguyên nhân… cần được kiểm tra sớm.

4. Trường lâm sàng tại Trung tâm Sức khỏe Nam giới Men’s Health

Ca 1: Anh T.V.H, 55 tuổi, đến khám vì tiểu đêm 4–5 lần, tia tiểu yếu, đôi lúc phải rặn mạnh để tiểu. Siêu âm tuyến tiền liệt ghi nhận kích thước 45g, PSA tăng nhẹ. Chẩn đoán: Phì đại lành tính tuyến tiền liệt. Bệnh nhân được điều trị bằng phối hợp các thuốc nhóm. Sau 3 tháng, cải thiện rõ rệt.

Ca 2: Anh N.Q.L, 42 tuổi, tiểu buốt, đau vùng tầng sinh môn, sốt nhẹ. Khám trực tràng đau khi chạm tuyến tiền liệt. Xét nghiệm máu bạch cầu tăng, nước tiểu có nhiễm trùng, hồng cầu và bạch cầu, siêu âm phản âm kém, sung huyết tuyến tiền liệt, PSA cao nhẹ. Chẩn đoán: viêm tuyến tiền liệt cấp. Điều trị bằng kháng sinh phổ rộng và theo dõi sát. Sau 1 tuần, triệu chứng cải thiện rõ.

5. Các xét nghiệm giúp chẩn đoán bệnh lý tuyến tiền liệt

5.1. Khám trực tràng (digital rectal examination – DRE)

Giúp đánh giá kích thước, mật độ, độ đều và cảm giác đau của tuyến tiền liệt.

5.2. Xét nghiệm PSA (prostate-specific antigen)

Dùng để tầm soát ung thư tuyến tiền liệt. Tuy nhiên PSA cũng tăng trong viêm và phì đại tuyến tiền liệt.

5.3. Siêu âm qua ngả trực tràng (TRUS)

Đánh giá thể tích tuyến tiền liệt, phát hiện sỏi, nang hoặc khối u nghi ngờ.

5.4. Lưu lượng đồ niệu (uroflowmetry)

Ghi nhận tốc độ dòng nước tiểu, giúp đánh giá mức độ tắc nghẽn niệu đạo do tuyến tiền liệt.

5.5. Sinh thiết tuyến tiền liệt

Chỉ định khi PSA cao bất thường hoặc nghi ngờ ung thư trên siêu âm hoặc MRI.

6. Khi nào cần đi khám tuyến tiền liệt gấp?

• Khi có bất kỳ rối loạn tiểu tiện nào kéo dài hơn 1 tuần
• Tiểu ra máu, tiểu mủ, tiểu rắt, sốt kèm đau vùng chậu
• Tiểu không kiểm soát hoặc buồn tiểu gấp đột ngột
• Đã trên 50 tuổi và chưa từng khám tuyến tiền liệt

7. Kết luận

Rối loạn tiểu tiện ở nam giới không đơn thuần là biểu hiện của tuổi tác mà có thể là dấu hiệu sớm của các bệnh lý tuyến tiền liệt, bao gồm cả ung thư. Việc phát hiện và can thiệp kịp thời không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn giảm thiểu nguy cơ biến chứng. Nam giới trung niên và cao tuổi nên khám sức khỏe định kỳ, đặc biệt khi có những bất thường trong việc đi tiểu.

Dr. Tra Anh Duy (BS Chuối Men’s Health)